Ένα εκτεταμένο και ιδιαίτερης σημασίας έργο συντήρησης και αποκατάστασης της καλλιτεχνικής και αρχαιολογικής κληρονομιάς που φιλοξενείται στους σταθμούς της ΣΤΑΣΥ δρομολογείται αυτήν την περίοδο από την εταιρεία, με στόχο τη διαφύλαξη και την ουσιαστική ανάδειξη μιας μοναδικής συλλογής έργων τέχνης που συνοδεύει καθημερινά τη μετακίνηση εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών. Πρόκειται για μια σύμβαση διάρκειας δύο ετών, συνολικής εκτιμώμενης αξίας 306.820 ευρώ πλέον ΦΠΑ (380.456,80 ευρώ με ΦΠΑ), η οποία αφορά εξειδικευμένες υπηρεσίες συντήρησης εκθεμάτων.
Η συλλογή της ΣΤΑΣΥ συνιστά ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό απόθεμα, καθώς περιλαμβάνει έργα που χρονολογούνται από την αρχαιότητα έως και το πρόσφατο παρελθόν. Συνολικά έχουν καταγραφεί 68 έργα τέχνης σε 44 σταθμούς, όπως γλυπτικές συνθέσεις, ζωγραφικά έργα, εγκαταστάσεις και διαδραστικά έργα με φως ή κίνηση, καθώς και 20 σύνολα αρχαιολογικών ευρημάτων σε 11 σταθμούς, που περιλαμβάνουν αυθεντικά αντικείμενα, αντίγραφα, μακέτες και στρωματογραφίες. Τα έργα αυτά δεν αποτελούν απλώς διακοσμητικά στοιχεία των σταθμών, αλλά φορείς ιστορίας, μνήμης και αισθητικής ποιότητας μέσα στον δημόσιο χώρο.
Για τον ορθό σχεδιασμό του προγράμματος συντήρησης προηγήθηκε αναλυτική μελέτη τεκμηρίωσης από εξωτερικό μελετητή, η οποία κατέγραψε την κατάσταση διατήρησης κάθε έργου, τα υλικά κατασκευής του και τους παράγοντες φθοράς.
Οι βασικοί φθοροποιοί παράγοντες εντοπίζονται στις περιβαλλοντικές συνθήκες, στα φυσικά φαινόμενα αλλά και στον ανθρώπινο παράγοντα. Παρότι το εσωτερικό των σταθμών χαρακτηρίζεται από σχετικά σταθερή θερμοκρασία και υγρασία, το μικροπεριβάλλον που δημιουργείται ευνοεί τη συγκέντρωση ρύπων και αιωρούμενων σωματιδίων, τα οποία επικαθίζονται στις επιφάνειες των έργων προκαλώντας αισθητική υποβάθμιση. Ιδιαίτερα προβλήματα εντοπίζονται και στις προθήκες, οι οποίες, αν και πρέπει να λειτουργούν προστατευτικά, συχνά παρουσιάζουν αστοχίες στεγάνωσης, επιτρέποντας τη συσσώρευση ρύπων στο εσωτερικό τους.
Αντίστοιχα, τα έργα που εκτίθενται σε εξωτερικούς χώρους, κυρίως στη Γραμμή 1, βρίσκονται αντιμέτωπα με μη ελεγχόμενες συνθήκες: εναλλαγές θερμοκρασίας, υγρασία, ατμοσφαιρική ρύπανση, αλλά και περιττώματα πτηνών. Τα φαινόμενα αυτά οδηγούν σε διάβρωση, ιδιαίτερα σε ορειχάλκινα και μεταλλικά έργα, αλλοιώνοντας τόσο τη δομή όσο και την αισθητική τους.
Σημαντική κατηγορία αποτελούν και τα έργα που βρίσκονται στις εισόδους των σταθμών των Γραμμών 2 και 3, τα οποία εκτίθενται σε μικτό περιβάλλον. Εκεί, οι θερμοκρασιακές διαφορές και οι μεταβολές της πίεσης του αέρα δημιουργούν έντονες και στροβιλώδεις ροές, που επιβαρύνουν τις επιφάνειες των έργων με πρόσθετες επικαθίσεις.
Η συνολική εικόνα που προέκυψε από τις επιτόπιες καταγραφές δείχνει ότι, αν και η φυσική υποβάθμιση των υλικών είναι σε γενικές γραμμές σταθερή, η αισθητική υποβάθμιση είναι εκτεταμένη. Επικαθίσεις, διάβρωση, φθορές στη δομή, προβλήματα φωτισμού και περιστατικά βανδαλισμών – κυρίως σε έργα που δεν είναι απομονωμένα από το κοινό με αναγραφή, χάραξη ή/και θραύση – έχουν μειώσει την αναγνωσιμότητα και την καλλιτεχνική τους αξία. Ενδεικτικό είναι ότι σε πολλά έργα με φως ή κίνηση τα ηλεκτρολογικά και ηλεκτρονικά συστήματα δεν λειτουργούν, με αποτέλεσμα το κοινό να μην μπορεί να αντιληφθεί την αρχική σύλληψη των δημιουργών.
Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στη σχετική διακήρυξη της ΣΤΑΣΥ, σε πολύ λίγες περιπτώσεις εντοπίστηκαν σημαντικές αλλοιώσεις που χρίζουν άμεσης επέμβασης. Ωστόσο επισημαίνεται πως «το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την επί τόπου καταγραφή είναι ότι εν γένει η κατάσταση διατήρησης των έργων είναι σταθερή, όσον αφορά την φυσική υποβάθμιση των υλικών με τοπικά ή σημειακά προβλήματα κατά περίπτωση. Όμως η συνολική εικόνα των έργων έχει υποβαθμιστεί σε σημαντικό βαθμό λόγω των προαναφερθέντων».
Παρά τα προβλήματα, οι περιπτώσεις που απαιτούν άμεση επέμβαση είναι περιορισμένες. Σε αυτές περιλαμβάνονται η εγκατάσταση του Ventseslav Iotoff στον σταθμό Ομόνοια, το έργο του Ζάφου Ξαγοράρη στην Καλλιθέα και η σύνθεση του Στήβεν Αντωνάκου στους Αμπελόκηπους. Για το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής προβλέπεται ένα συστηματικό πρόγραμμα προληπτικής και προγραμματισμένης συντήρησης, με παράλληλη αναβάθμιση των προθηκών, των βάσεων και του φωτισμού.
Οι εργασίες θα υλοποιηθούν αποκλειστικά από αδειοδοτημένους συντηρητές αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, με εξειδικεύσεις που καλύπτουν μέταλλο, λίθο, κεραμικό, γυαλί, ψηφιδωτά, ζωγραφικά έργα, καθώς και ηλεκτρονικά και φωτιστικά συστήματα. Παράλληλα, προβλέπεται μόνιμη συνεργασία με εξειδικευμένο τεχνικό γραφείο για τη συντήρηση και αποκατάσταση των προθηκών.
Κεντρικός άξονας των παρεμβάσεων είναι οι εξειδικευμένοι καθαρισμοί, η εφαρμογή προστατευτικών στρωμάτων, η αισθητική αποκατάσταση και η αντικατάσταση των φωτιστικών με τεχνολογία LED, ώστε να περιοριστεί η υπεριώδης ακτινοβολία. Με ορίζοντα ολοκλήρωσης τους 24 μήνες, το έργο φιλοδοξεί όχι μόνο να προστατεύσει αλλά και να αναδείξει τον πολιτιστικό πλούτο της ΣΤΑΣΥ, ενισχύοντας τον ρόλο των σταθμών ως ζωντανών δημόσιων χώρων τέχνης και πολιτισμού.
Περισσότερες ειδήσεις
Επιχείρηση …αντι-graffiti στους συρμούς ηλεκτρικού και μετρό ξεκινά η ΣΤΑΣΥ
