Ένα πέπλο στάχτης και μια ανατριχιαστική, νεκρική σιγή είναι ό,τι απομένει εκεί όπου θα έπρεπε να υπάρχουν πολύχρωμα κοράλλια και ζωηρά ψάρια, σύμφωνα με τη γλαφυρή και μακάβρια περιγραφή ενός περιβαλλοντολόγου.

Σύμφωνα με στοιχεία που μεταδίδει η βρετανική εφημερίδα Guardian, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι του πλανήτη έχουν εισέλθει σε «αχαρτογράφητα νερά», σύμφωνα με επιστήμονες, εξαιτίας του χειρότερου παγκόσμιου φαινομένου λεύκανσης που έχει καταγραφεί, το οποίο έχει πλέον πλήξει πάνω από το 80% των υφάλων παγκοσμίως.

Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα από την υπηρεσία Coral Reef Watch της αμερικανικής κυβέρνησης, οι ύφαλοι σε τουλάχιστον 82 χώρες και περιοχές έχουν εκτεθεί σε θερμότητα τέτοιας έντασης που προκαλεί λεύκανση, από την έναρξη του φαινομένου τον Ιανουάριο του 2023.

Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, συχνά αποκαλούμενοι «τα τροπικά δάση της θάλασσας», φιλοξενούν περίπου το ένα τρίτο όλων των θαλάσσιων ειδών και υποστηρίζουν τη ζωή ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων παγκοσμίως.

Όμως, οι πρωτοφανείς θερμοκρασίες των ωκεανών έχουν εξαπλωθεί σαν υποθαλάσσια πυρκαγιά, προκαλώντας καταστροφή και μαζικό θάνατο στα κοράλλια των Ειρηνικού, Ατλαντικού και Ινδικού ωκεανού.

Το 84% των υφάλων που εκτέθηκαν σε θερμοκρασίες ικανές να προκαλέσουν λεύκανση σε αυτό το τέταρτο κατά σειρά παγκόσμιο φαινόμενο, συγκρίνεται με το 68% της προηγούμενης κρίσης (2014-2017), το 37% το 2010 και μόλις 21% το 1998.

Ακόμα και ύφαλοι που θεωρούνταν καταφύγια από τη θερμική πίεση των ωκεανών, όπως το Raja Ampat και ο Κόλπος του Eilat, έχουν υποστεί λεύκανση, σύμφωνα με τον Dr Derek Manzello, διευθυντή του Coral Reef Watch.

«Το γεγονός ότι επηρεάστηκαν περιοχές που θεωρούνταν ασφαλείς, δείχνει ότι η υπερθέρμανση των ωκεανών έχει φτάσει σε σημείο που δεν υπάρχει πια ασφαλές καταφύγιο», προειδοποίησε ο Manzello.

Πολλές περιοχές βιώνουν συνεχόμενα φαινόμενα λεύκανσης, όπως το Μεγάλο Κοραλλιογενές Φράγμα της Αυστραλίας, όπου μόλις την περασμένη εβδομάδα ανακοινώθηκε η έκτη μαζική λεύκανση μέσα σε εννέα χρόνια.

Ακόμη και το Ningaloo Reef, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς στην Δυτική Αυστραλία, κατέγραψε τα υψηλότερα επίπεδα θερμικής πίεσης στην ιστορία του.

Αντίστοιχες εκτεταμένες ζημιές αναφέρθηκαν και στον Ινδικό Ωκεανό, στις ακτές της Μαδαγασκάρης, της Ανατολικής Αφρικής και στο iSimangaliso Wetland Park στη Νότια Αφρική.

Η Dr Britta Schaffelke, από το Australian Institute of Marine Science και συντονίστρια του Global Coral Reef Monitoring Network (GCRMN), ανέφερε ότι το φαινόμενο είναι άνευ προηγουμένου.

«Οι ύφαλοι δεν έχουν βιώσει ποτέ κάτι τέτοιο στο παρελθόν. Η συνεχής λεύκανση σχεδόν ξεπερνά τις δυνατότητες των ερευνητών να παρακολουθήσουν την κατάσταση», τόνισε.

«Όσοι αφιερώνουν τη ζωή τους στην παρακολούθηση και προστασία των υφάλων, νιώθουν οικολογικό πένθος, βλέποντας τους κόσμους που αγαπούν να εξαφανίζονται μπροστά στα μάτια τους.»

Παρά τις προσπάθειες, η επερχόμενη έκθεση κατάστασης από το GCRMN δεν θα μπορέσει να αποδώσει την πλήρη έκταση της καταστροφής.

Καταστροφική χρονιά το 2023 – «Τα κοράλλια έμοιαζαν να λιώνουν απ’ τη ζέστη»

Οι πρώτες σημάνσεις κινδύνου ήρθαν από τη Βόρεια και Κεντρική Αμερική – Φλόριντα, Καραϊβική και Μεξικό – όπου το καλοκαίρι του 2023 σημειώθηκε ακραία λεύκανση λόγω ρεκόρ θερμοκρασιών.

Αν και κάποια κοράλλια μπορούν να ανακάμψουν αν η θερμοκρασία πέσει, οι έρευνες μετά το φαινόμενο αποκαλύπτουν μαζικούς θανάτους.

• Στη Φλόριντα, χάθηκε το 20% των κοραλλιών κατά μέσο όρο.
• Στη δυτική ακτή του Μεξικού, κάποια σημεία έχασαν έως και 93% των κοραλλιών τους.
• Στα Chagos Islands, στη μέση του Ινδικού Ωκεανού, σχεδόν το ένα τέταρτο των κοραλλιών πέθανε.

Στο βόρειο Μεγάλο Κοραλλιογενές Φράγμα, οι επιστήμονες βρήκαν «νεκροταφεία κοραλλιών», με απώλειες έως 40% σε ορισμένες περιοχές.

Λόγω της ακραίας ζέστης του 2023, το Coral Reef Watch πρόσθεσε τρία νέα επίπεδα απειλής στο σύστημα συναγερμού του, για να ανταποκριθεί στις πρωτόγνωρες θερμικές πιέσεις.

Η Melanie McField, ιδρύτρια της πρωτοβουλίας Healthy Reefs for Healthy People στην Καραϊβική, περιέγραψε την κατάσταση ως τρομακτική:

«Η λεύκανση είναι πάντα ανατριχιαστική — σαν μια σιωπηλή χιονόπτωση πάνω στον ύφαλο. Δεν ακούς ψάρια, δεν βλέπεις χρώματα. Μόνο στάχτη και παγωμένη ηρεμία εκεί που θα έπρεπε να υπάρχει ζωή.»

Ο Dr Lorenzo Álvarez-Filip, από το National Autonomous University of Mexico, κατέγραψε μαζική απώλεια κοραλλιών στις ακτές της Καραϊβικής και στον Κόλπο του Μεξικού.

«Κοραλλιογενείς αποικίες που γνώριζα χρόνια και είχαν επιβιώσει από ασθένειες, πέθαναν μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ήταν ψυχοφθόρο να καταγράφεις την καταστροφή με τα ίδια σου τα μάτια.»

Η Dr Valeria Pizarro, από το Perry Institute for Marine Science, είδε τεράστια λεύκανση στις Μπαχάμες τον Ιούλιο του 2023.

«Μέσα σε μια στιγμή, οι ρηχοί ύφαλοι μετατράπηκαν σε λευκές ερημιές. Κοράλλια που είχαν χρησιμοποιηθεί σε έργα αποκατάστασης πέθαναν σε λίγες μέρες. Έμοιαζαν σαν να λιώνουν από τη ζέστη.»

Το μήνυμά της στους ηγέτες του κόσμου είναι σαφές:

«Χρειαζόμαστε άμεση δέσμευση για μείωση των ορυκτών καυσίμων και επένδυση σε καθαρές μορφές ενέργειας. Δεν αρκούν πια οι υποσχέσεις. Πρέπει να γίνει πράξη.»