Ουσιαστικές παρεμβάσεις στο θεσμικό πλαίσιο, αλλαγές στο μοντέλο χρηματοδότησης και τη λειτουργική υποστήριξη των έργων, αλλά και παράταση του Ταμείου Ανάκαμψης σε συνδυασμό με το «ξεκλείδωμα» των πρότυπων προτάσεων, τις οποίες το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών εξακολουθεί να αντιμετωπίζει με προβληματισμό και καχυποψία, ζητούν οι μεγάλοι παίκτες του κλάδου των κατασκευών και των παραχωρήσεων.
Στην Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου Τεχνικών Εταιρειών Ανωτέρων Τάξεων (ΣΤΕΑΤ) αναδείχθηκε σειρά θεμάτων και αιτημάτων που επανυποβάλλει ο κλάδος τα τελευταία χρόνια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το αίτημα για την άμεση λειτουργία του Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και ενός αξιόπιστου Παρατηρητηρίου Τιμών. Όπως επισημαίνει ο ΣΤΕΑΤ, επί μακρό χρονικό διάστημα υπήρξαν προσπάθειες για την καθιέρωση Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών Έργων και Μελετών. Ιδρύθηκε με ΚΥΑ η Εταιρεία Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών, αλλά οι εκπρόσωποι του Δημοσίου δεν έχουν οριστεί έως και σήμερα και δεν έχει λειτουργήσει. Αποτέλεσμα είναι, σύμφωνα με τον Σύνδεσμο, «η κοστολόγηση των έργων να γίνεται με ανεπίκαιρες και παρωχημένες τιμές μονάδας και να μην υπάρχει ανταπόκριση σε σύγχρονες προδιαγραφές».
Σε συνδυασμό με το προηγούμενο αίτημα, ο ΣΤΕΑΤ υπογραμμίζει και την ανάγκη άμεσης επικαιροποίησης τιμών και αναθεώρησης των συμβάσεων. «Είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί άμεσα το θέμα των Συντελεστών Αναθεώρησης και των Αναλυτικών Τιμολογίων Έργων. Είναι απαραίτητο οι τιμές, οι αναλύσεις και η αναθεώρηση να εφαρμόζονται σε όλες τις Δημόσιες Συμβάσεις και στις Συμβάσεις Παραχώρησης, ειδικότερα μετά την λειτουργία του Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών. Είναι επίσης αναγκαίο να προχωρήσει η επικαιροποίηση προϋπολογισμών όλων των προς δημοπράτηση Δημόσιων Έργων, Έργων Παραχώρησης και έργων ΣΔΙΤ».
Ο Σύνδεσμος μάλιστα αναφέρει πως η αξιοποίηση της εργασίας για τιμές μονάδας και συντελεστές αναθεώρησης που ολοκληρώθηκε για συγκεκριμένα άρθρα το 2023 από την πλευρά του, μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά στον ορθό καθορισμό των τιμών.
Σύσταση Εθνικού Ταμείου Υποδομών
Σε ό,τι αφορά το προκαταβλητέο ποσό κατά την ανάληψη έργου παραχώρησης, ο ΣΤΕΑΤ σημειώνει πως «δεν είναι δυνατόν να συνεχίζεται η πρακτική τιμωρίας της χώρας και να της επιβάλλεται να προωθούνται για την αποπληρωμή του χρέους τα μεγάλα ποσά που καταβάλλονται από ανάδοχο κατά την ανάληψη έργου Παραχώρησης». Αντ’ αυτού προτείνει τα εν λόγω να τροφοδοτούν ένα Ειδικό Εθνικό Ταμείο Υποδομών, για την διασφάλιση και της ελλείπουσας και λόγω κλιματικής κρίσης χρηματοδότησης, συμπληρώνοντας πως αυτό είναι το πεδίο μιας διαπραγμάτευσης που πρέπει να επιδιωχθεί.
Ιδιαίτερη μνεία έγινε και στο ζήτημα της καθυστέρησης πληρωμών εκ μέρους του Δημοσίου, το οποίο αντανακλάται και στη βιωσιμότητα των έργων έχοντας αφενός άμεσες επιπτώσεις στους αναδόχους και επηρεάζοντας αρνητικά και τον συνολικό προγραμματισμό του Δημοσίου. Ο Σύνδεσμος προτείνει το προαναφερθέν Εθνικό Ταμείο Υποδομών, να χρηματοδοτεί έργα μέσω εναλλακτικών πηγών, όπως τέλη διοδίων, φόροι καυσίμων, πράσινα ομόλογα, τέλη ρύπων και ευρωπαϊκά κονδύλια (ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης), αλλά και ο εθνικός προϋπολογισμός.
«Η συγκεκριμένη πρόταση αποτελεί στρατηγική προσέγγιση για την συγκέντρωση και διοχέτευση πόρων σε μικρά και μεγάλα έργα που συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη και την συνδεσιμότητα της χώρας». Πηγές χρηματοδότησης μπορούν να είναι έσοδα από τέλη διοδίων ή λιμενικά τέλη, μερίδιο από φόρους καυσίμων / κυκλοφορίας, κοινοτικά κονδύλια (νέο Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ), Πράσινα Ομόλογα, Ομόλογα Έργων (Project Bonds), τέλη ρύπων, Εθνικός Προϋπολογισμός.
Αναφορικά με τις πηγές χρηματοδότησης επισημαίνεται επίσης ότι δεδομένης της επιτυχούς απορρόφησης των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης θα μπορούσε να ζητηθεί παράταση της διάρκειάς του, ειδικά για ώριμα έργα που δεν προλαβαίνουν να υλοποιηθούν μέχρι το 2026. Ενθαρρύνουν μάλιστα τους αρμοδίους να συμμετάσχουν σε νέες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, στην προοπτική διαμόρφωσης ενός νέου πακέτου χρηματοδότησης ή νέου Ταμείου Ανάκαμψης.
Εξασφάλιση εργατικού δυναμικού και ενεργοποίηση των Πρότυπων Προτάσεων
Κρίσιμο για τον κατασκευαστικό κλάδο παραμένει και το ζήτημα της έλλειψης τεχνικού και εργατικού δυναμικού που απειλεί την απρόσκοπτη εκτέλεση των έργων. Ο ΣΤΕΑΤ καλεί την Πολιτεία να διευκολύνει τη μετάκληση εργαζομένων από τρίτες χώρες, με αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων και διασφάλιση νόμιμων διαδικασιών.
Επιπλέον επαναλαμβάνει το αίτημα για την καθιέρωση ενός θεσμοθετημένου Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για τις υποδομές. Όπως σημειώνει, η ισόρροπη ανάπτυξη, η αξιολόγηση κινδύνων, οι ανάγκες λόγω κλιματικής αλλαγής και τα μοντέλα χρηματοδότησης πρέπει να ενταχθούν σε ένα συνεκτικό πλαίσιο, ώστε να υπάρξει ουσιαστικός και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός έργων.
Παράλληλα επαναφέρει και το ζήτημα της ενεργοποίησης του θεσμού των Πρότυπων Προτάσεων καλώντας την Πολιτεία να δώσει άμεσα «πράσινο φως» στην υλοποίηση έργων ΣΔΙΤ και Παραχώρησης με μειωμένη δημόσια χρηματοδότηση, ιδιαίτερα σε περιοχές με επείγουσες ανάγκες, όπως κυκλοφοριακά προβλήματα, περιβαλλοντικές πιέσεις ή ελλείψεις σε υποδομές υγείας.
Προειδοποιεί μάλιστα ότι σε διαφορετική περίπτωση «οι συνθήκες με την πάροδο του χρόνου θα είναι δραματικά δυσμενέστερες. Αντιμετωπίζονται οξύτατα προβλήματα κυκλοφοριακά, περιβαλλοντικά, υγείας των κατοίκων, με σοβαρά αρνητικές επιπτώσεις και δεν είναι δυνατόν πλέον να παραμένει η εφαρμογή του νόμου σε αδράνεια, όταν τα προβλήματα με την πάροδο του χρόνου θα είναι ανυπέρβλητα».
Ο Σύνδεσμος υποστηρίζει και τη δυνατότητα υιοθέτησης και αξιοποίησης προτάσεων κάθε είδους σε αντικείμενα Περιφερειών, Νομών κλπ., χωρίς την ύπαρξη εξαιρετικά μεγάλων οικονομικών ορίων για την υποβολή πρότασης, με ταχεία προώθηση μικρότερων ανταποδοτικών έργων και με ιδιαίτερη έμφαση σε εκείνα που επιτυγχάνεται στο μέγιστο η αποπληρωμή του κόστους κατασκευής τους από την μεταγενέστερη εκμετάλλευση.
