Η ρωσική Gazprom PJSC εγκατέλειψε διακριτικά τα σχέδιά της για την ανάπτυξη ενός νέου κόμβου διανομής φυσικού αερίου στην Τουρκία, κλείνοντας ουσιαστικά την πόρτα σε μια πιθανή επιστροφή της στη χαμένη ευρωπαϊκή αγορά, μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Με τους αγωγούς Nord Stream προς τη Γερμανία εκτός λειτουργίας και τη συμφωνία διέλευσης μέσω Ουκρανίας να λήγει το 2024, η Gazprom μελετούσε την Τουρκία — η οποία ήδη συνδέεται με δύο μεγάλους ρωσικούς αγωγούς — ως πιθανό δίαυλο για επανείσοδο στην Ευρώπη, που άλλοτε αποτελούσε τη μεγαλύτερη αγορά εξαγωγών της.
Όμως, μετά από μήνες διερεύνησης των επιλογών, η εταιρεία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το σχέδιο δεν είναι βιώσιμο και έχει σε μεγάλο βαθμό «παγώσει» τις σχετικές εργασίες, σύμφωνα με πηγές με γνώση του θέματος, όπως μεταδίδει το Bloomberg.
Η εξέλιξη αυτή τερματίζει μια πιθανότητα για τη ρωσική ενεργειακή εταιρεία να αποκαταστήσει μέρος των εξαγωγών της προς την Ευρώπη, που της απέφερε έσοδα περίπου 8 δισ. δολάρια μηνιαίως πριν από τον πόλεμο. Πάντως, αρκετά στελέχη της εταιρείας εξ αρχής αμφέβαλλαν για τη βιωσιμότητα του τουρκικού σχεδίου, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές.
Παρά το γεγονός ότι η ιδέα είχε προβληθεί δημόσια από τον Vladimir Putin ακόμη και τον Οκτώβριο του 2023, το σχέδιο αντιμετώπιζε εξαρχής σοβαρές δυσκολίες. Η Τουρκία δεν διαθέτει επαρκή εξαγωγική ικανότητα μέσω αγωγών προς τη νότια Ευρώπη, ενώ η Άγκυρα δεν δέχτηκε να διαθέτει το ρωσικό αέριο από κοινού με τη Gazprom, περιορίζοντας σημαντικά τον ρωσικό έλεγχο στον υποτιθέμενο κόμβο.
Ταυτόχρονα, η Ευρωπαϊκή Ένωση προχωρά με σχέδιο απαγόρευσης των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2027, γεγονός που περιορίζει έτι περαιτέρω τη στρατηγική αξία ενός τέτοιου κόμβου.
Η Ρωσία ήταν κάποτε ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρώπης, με πολλαπλές οδεύσεις μέσω αγωγών. Η πρόταση για τη δημιουργία ενός κόμβου στην Τουρκία διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τον Vladimir Putin τον Οκτώβριο του 2022, λίγο μετά τις ανεξήγητες εκρήξεις στους αγωγούς Nord Stream.
Σύμφωνα με το αρχικό πλάνο, η Τουρκία θα μπορούσε να λάβει ποσότητες φυσικού αερίου αντίστοιχες με τη δυναμικότητα των κατεστραμμένων αγωγών, περίπου 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως. Για να γίνει αυτό, θα απαιτούνταν νέοι ακριβοί αγωγοί μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Ο Putin υποστήριξε ότι το έργο είναι οικονομικά βιώσιμο και πιο ασφαλές από άλλες διαδρομές.
Ωστόσο, η ιδέα δεν ξεκίνησε από τη Gazprom αλλά πιθανώς από πολιτικούς κύκλους κοντά στο Κρεμλίνο. Στελέχη της εταιρείας εξέφρασαν έκπληξη όταν άκουσαν τον πρόεδρο να προωθεί δημοσίως την πρόταση. Παρ’ όλα αυτά, το τμήμα εξαγωγών της Gazprom ξεκίνησε να εργάζεται πάνω στο σχέδιο.
Για κάποιους εργαζόμενους της κρατικής ενεργειακής εταιρείας — ειδικά στο εμπορικό τμήμα Gazprom Export — το σχέδιο στην Τουρκία φάνηκε ως μια νέα αρχή και ένας τρόπος να διατηρήσουν τη δραστηριότητά τους μετά την απώλεια της διεθνούς αγοράς. Στην Τουρκία επίσης υπήρχε θετική στάση, καθώς η χώρα φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο με δικό της δείκτη τιμών.
Παρά τις διαβεβαιώσεις από Μόσχα και Άγκυρα το 2022 και 2023 ότι οι διαπραγματεύσεις θα ολοκληρωθούν σύντομα, το έργο δεν προχώρησε.
Όσο η Gazprom εμβάθυνε στις λεπτομέρειες, τόσο περισσότερο έχανε το ενδιαφέρον της. Η Τουρκία σχεδίαζε να εμπορεύεται μόνη της το φυσικό αέριο που θα παραλαμβάνει στον κόμβο, ενώ η Gazprom θα λειτουργούσε απλώς ως προμηθευτής — ένα μοντέλο που η ρωσική εταιρεία απέρριψε, λόγω απώλειας ελέγχου.
Επιπλέον, η δυναμικότητα των αγωγών από την Τουρκία προς την Ε.Ε. (κυρίως Ελλάδα και Βουλγαρία) είναι περιορισμένη, γεγονός που καθιστά αδύνατη τη δημιουργία ενός πλήρους κόμβου με ανεξάρτητο δείκτη τιμών.
Παρά τις κατά καιρούς δηλώσεις του Putin — ακόμη και στη συνάντησή του με τον Τούρκο πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan το 2023 — ότι το σχέδιο είναι ακόμη “στο τραπέζι”, υπήρχαν ήδη σημάδια απομείωσης της φιλοδοξίας, καθώς ο ίδιος είχε αποκλείσει τη μαζική αποθήκευση ρωσικού φυσικού αερίου στην Τουρκία, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για κόμβο ευρείας κλίμακας.
Σύμφωνα με πηγές, η Gazprom πλέον δεν συζητά εσωτερικά για τον τουρκικό κόμβο, ούτε σε επίπεδο διοίκησης, ούτε με κυβερνητικούς αξιωματούχους της Ρωσίας.
Από την τουρκική πλευρά, δεν έχει αλλάξει η πρόθεση συνεργασίας για την από κοινού δημιουργία του κόμβου, όπως ανέφερε Τούρκος αξιωματούχος που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Παραδέχτηκε, ωστόσο, ότι η διαδικασία έχει καθυστερήσει σημαντικά.
Το Υπουργείο Ενέργειας της Τουρκίας και η κρατική Botas αρνήθηκαν να σχολιάσουν.
Η εγκατάλειψη του project δεν επηρεάζει τις τρέχουσες εμπορικές σχέσεις μεταξύ Gazprom και Τουρκίας, που παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους πελάτες της ρωσικής εταιρείας. Ωστόσο, καταδεικνύει ότι η Ρωσία, κάποτε ο κυρίαρχος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρώπης, έχει πλέον ελάχιστες επιλογές επανάκαμψης στην περιοχή, υπό τις παρούσες γεωπολιτικές συνθήκες.
