Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται ο ψηφιακός και λειτουργικός μετασχηματισμός των αστικών συγκοινωνιών της Αθήνας, με τον ΟΑΣΑ να δρομολογεί ένα πλέγμα αλλαγών που επηρεάζει άμεσα τον τρόπο μετακίνησης εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών καθημερινά. Η καθιέρωση των ανέπαφων πληρωμών και η 24ωρη λειτουργία του μετρό τα Σάββατα εντάσσονται στον γενικότερο σχεδιασμό που θα σηματοδοτήσει την επόμενη μέρα των συγκοινωνιών της πρωτεύουσας, οι οποίες ύστερα από πολλά χρόνια αποεπένδυσης έχουν αρχίσει να εκσυγχρονίζονται και σε επίπεδο τροχαίου υλικού.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην πάταξη της εισιτηριοδιαφυγής, στην ενίσχυση της ασφάλειας και στην είσοδο της ηλεκτροκίνησης σε όλο το φάσμα των μέσων μεταφοράς.
Από το χάρτινο εισιτήριο στο ATH.ENA GO
Ήταν Νοέμβριος του 2017 όταν οι επιβάτες των μέσων μαζικής μεταφοράς της Αθήνας αποχαιρετούσαν τα παραδοσιακά χάρτινα εισιτήρια και τις απλές κάρτες απεριορίστων διαδρομών. Το ηλεκτρονικό εισιτήριο και η πλαστική κάρτα ATH.ENA ήρθαν να αλλάξουν το τοπίο, συνοδευόμενα από την εγκατάσταση πυλών στους σταθμούς και την εφαρμογή αυτόματης συλλογής κομίστρου.
Οχτώ χρόνια αργότερα και αφού έχουν δοκιμαστεί από την αρχή της χρονιάς οι ανέπαφες πληρωμές κομίστρου στο σύστημα συγκοινωνιών, το επόμενο βήμα γίνεται με την εισαγωγή του ATH.ENA GO, ενός πλήρως ψηφιακού συστήματος βασισμένου στην τεχνολογία Account – Based Ticketing (ABT). Μέσω μιας εφαρμογής για κινητά τηλέφωνα, οι επιβάτες θα μπορούν να εκδίδουν, να φορτίζουν και να επικυρώνουν τα εισιτήριά τους άυλα, χωρίς την ανάγκη φυσικής κάρτας.
Η λειτουργία του νέου αυτού συστήματος, η οποία τοποθετείται χρονικά εντός του φθινοπώρου, στηρίζεται στην προσωποποιημένη χρήση: Κάθε επιβάτης δημιουργεί έναν λογαριασμό, καταχωρεί τα απαραίτητα στοιχεία και επωφελείται από εκπτώσεις (φοιτητικά, κοινωνικά, κ.λπ.), ενώ έχει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται πολλαπλές κάρτες, όπως π.χ. για τα ανήλικα μέλη της οικογένειας.
Το ATH.ENA GO προωθεί ουσιαστικά τη μετακίνηση πρώτα και την πληρωμή μετά, υπολογίζοντας το κόμιστρο βάσει της πραγματικής χρήσης, αντί της παραδοσιακής προπληρωμής και αγοράς πακέτου εισιτηρίων ή χρόνου. Επιπλέον, οι επιβάτες μπορούν να αποθηκεύουν έως 5 προϊόντα μεγάλης διάρκειας και 11 τύπους μικρής διάρκειας, επιλέγοντας ποιο από όλα θα χρησιμοποιείται πρώτο κατά τις μετακινήσεις τους.
Σε περίπτωση απώλειας ή κλοπής, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να ακυρώσει την κάρτα ψηφιακά, ενώ το σύστημα θα επιτρέπει και τη λειτουργία ανώνυμων λογαριασμών, χωρίς ωστόσο πρόσβαση σε εκπτώσεις ή μελλοντικά προωθητικά πακέτα.
Το σύστημα έρχεται ως συνέχεια των ανέπαφων πληρωμών που καθιερώθηκαν στον Ιανουάριο του 2025 και όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Οργανισμού, έχουν ήδη αλλάξει τη συμπεριφορά του επιβατικού κοινού. Μέσα στο οκτάμηνο του έτους καταγράφηκαν περίπου 10 εκατομμύρια ανέπαφες συναλλαγές, οι οποίες αντιστοιχούν στο 20% των ημερήσιων μετακινήσεων, ενώ για τις διαδρομές προς το Αεροδρόμιο το ποσοστό φτάνει το 30%.
Ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΑΣΑ, Γιώργος Σπηλιόπουλος, σημείωσε ότι η 24ωρη λειτουργία του μετρό και του τραμ τα Σάββατα συνέβαλε καθοριστικά στην αύξηση της χρήσης (με περίπου 100.000 επικυρώσεις τα δύο πρώτα Σάββατα), ενώ υπολογίζεται ότι οι ανέπαφες πληρωμές θα ξεπεράσουν το 50% του συνόλου τους προσεχείς μήνες, με το όφελος από την αλλαγή στη συνήθεια να είναι διπλό: Μείωση λειτουργικών εξόδων για τα έντυπα εισιτήρια, το κόστος των οποίων ανέρχεται σε 10 λεπτά του ευρώ ανά τεμάχιο και ταυτόχρονη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Καταπολέμηση εισιτηριοδιαφυγής με αυστηρούς ελέγχους
Ταυτόχρονα το βλέμμα των διοικήσεων των συγκοινωνιακών εταιρειών στρέφεται όλο και περισσότερο στην πάταξη της εισιτηριοδιαφυγής, η οποία αναδεικνύεται σε μία από τις βασικές προτεραιότητες του ΟΑΣΑ, της ΟΣΥ και της ΣΤΑΣΥ. Όπως τόνισε πριν λίγες ημέρες ο διευθύνων σύμβουλος της ΣΤΑΣΥ, Θανάσης Κοτταράς, οι έλεγχοι στα μέσα σταθερής τροχιάς έχουν υπερτριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια: Από 150.000 μηνιαίως πριν 3 – 4 έτη, σήμερα πραγματοποιούνται περίπου 420.000 έλεγχοι τον μήνα, με στόχο να φτάσουν τους 500.000.
Το αποτέλεσμα είναι ήδη ορατό: Το 2024, τα έσοδα από το κόμιστρο αυξήθηκαν κατά 12%, ενώ η επιβατική κίνηση κατά 8%. Η διαφορά αυτή δείχνει ότι περισσότεροι επιβάτες πληρώνουν για τις διαδρομές τους.
Παράλληλα, γίνεται χρήση drones για επιτήρηση σταθμών και γραμμών – κυρίως στη Γραμμή 1 (ηλεκτρικός) – με τα πρώτα αποτελέσματα να δείχνουν αποτροπή περισσότερων από 100 περιστατικών βανδαλισμών, κλοπών καλωδίων ακόμα και αυτοκτονιών.
Επενδύσεις σε γραμμές και συρμούς
Η αναβάθμιση του τροχαίου υλικού είναι το επόμενο μεγάλο βήμα. Στη Γραμμή 1 (ηλεκτρικός), έχουν συμβασιοποιηθεί έργα ύψους 100 εκατ. ευρώ για την ανακαίνιση 14 συρμών 40ετίας από την ισπανική εταιρεία CAF. Οι πρώτοι ανακαινισμένοι συρμοί ωστόσο, λόγω των συνεχών καθυστερήσεων στη σύμβαση, δεν θα πρέπει να αναμένονται πριν τις αρχές του 2026, με την πλήρη παράδοση να ολοκληρώνεται το 2027 υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα προκύψουν άλλα προβλήματα.
Επιπλέον, σχεδιάζεται η ανακατασκευή άλλων 10 συρμών, οι οποίοι είχαν πρωτοκυκλοφορήσει στο δίκτυο το 1992, με επιπλέον 70 εκατ. ευρώ, ενώ σε επίπεδο υποδομών στη Γραμμή 1 προβλέπεται η αναβάθμιση της γέφυρας Πουλοπούλου στα Πετράλωνα, της μεγαλύτερης στο σιδηροδρομικό δίκτυο της ΣΤΑΣΥ.
Στις Γραμμές 2 και 3 έχουν ξεκινήσει έργα αντικατάστασης 32 χιλιομέτρων σιδηροτροχιών και αναβάθμισης υποδομών και τροχαίου υλικού, με προϋπολογισμό 14 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, προγραμματίζεται εκσυγχρονισμός των συρμών χωρίς κλιματισμό, με το συνολικό ποσό επενδύσεων να αγγίζει τα 130 εκατ. ευρώ και τα νεότερα να αναμένονται το προσεχές διάστημα.
Αναδιάρθρωση του δικτύου τρόλεϊ – Τέλος τα εναέρια καλώδια
Στην ΟΣΥ, η στρατηγική επικεντρώνεται στην ηλεκτροκίνηση, με 240 ηλεκτρικά λεωφορεία ήδη στους δρόμους και άλλα 125 να αναμένονται στις αρχές του 2026. Παράλληλα, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη η αναδιάρθρωση του δικτύου τρόλεϊ, με στόχο την κατάργηση των εναέριων καλωδίων στο κέντρο της Αθήνας και του Πειραιά.
Ο στόλος θα ενισχυθεί με νέα οχήματα τεχνολογίας IMC (In Motion Charging), που μπορούν να φορτίζουν εν κινήσει και να κινούνται αυτόνομα για περίπου 15 χιλιόμετρα. Αυτό προσφέρει μεγάλη ευελιξία στον επανασχεδιασμό των γραμμών και διευκολύνει την επέκταση του δικτύου σε περιοχές που δεν καλύπτονται από την υπάρχουσα υποδομή.
Ο διευθύνων σύμβουλος της ΟΣΥ, Στέφανος Αγιάσογλου, υπογράμμισε ότι «τα νέα τρόλεϊ θα είναι πολύ πιο ευέλικτα» υπογραμμίζοντας ότι προτεραιότητα είναι η απαλλαγή από τα εναέρια καλώδια στο κέντρο της Αθήνας και του Πειραιά.
Σε ό,τι αφορά το ανθρώπινο δυναμικό όπου επίσης πάσχουν οι συγκοινωνιακές εταιρείες κυρίως σε επίπεδο οδηγών, μέχρι το τέλος του έτους, αναμένεται να ενισχυθεί το προσωπικό των συγκοινωνιακών φορέων με 370 νέες προσλήψεις, ενώ παράλληλα ενισχύεται και η συνεργασία με την ΕΛ.ΑΣ., κυρίως για την ασφάλεια στις γραμμές του μετρό προς το Αεροδρόμιο, όπου έχουν ήδη σημειωθεί πολλαπλές συλλήψεις.
