Διπλό «χαστούκι» δέχτηκε η Ελλάδα με τις δύο παραπομπές στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις οποίες ανακοίνωσε η Κομισιόν κατηγορώντας τη χώρα μας για σοβαρές παραβιάσεις του ευρωπαϊκού δικαίου σε δύο κρίσιμους τομείς: Την καθυστέρηση ενσωμάτωσης της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας για τα οδικά τέλη και τη δυσμενή φορολογική μεταχείριση των εισαγόμενων μεταχειρισμένων αυτοκινήτων.
Η πρώτη υπόθεση αφορά την Οδηγία (ΕΕ) 2022/362, που θεσπίζει κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο για τον τρόπο με τον οποίο επιβάλλονται τέλη για τη χρήση του οδικού δικτύου από ιδιωτικά και επαγγελματικά οχήματα.
Η εν λόγω οδηγία – πυλώνας της στρατηγικής της ΕΕ για βιώσιμες μεταφορές – έπρεπε να είχε ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών έως τις 25 Μαρτίου 2024.
Ωστόσο, η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Πολωνία, δεν συμμορφώθηκαν εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας, παρά τις δύο προηγηθείσες συστάσεις της Επιτροπής: Μια προειδοποιητική επιστολή τον Μάιο του 2024 και μια αιτιολογημένη γνώμη τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.
Η επίμαχη οδηγία, η οποία όφειλε να έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο έως τις 25 Μαρτίου 2024, επιφέρει ριζικές αλλαγές στον τρόπο επιβολής τελών για τη χρήση των οδικών υποδομών από επαγγελματικά αλλά και ιδιωτικά οχήματα. Ειδικότερα, διευρύνει το πεδίο εφαρμογής και στα ελαφρά οχήματα, προβλέπει αναλογικά τέλη βάσει της διάρκειας και της απόστασης χρήσης του οδικού δικτύου, ενώ εισάγει και περιβαλλοντικά κριτήρια, όπως οι εκπομπές CO₂, για τον υπολογισμό του κόστους διέλευσης.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι προβλεπόμενες αλλαγές είναι ουσιώδεις για τη μετάβαση σε πιο πράσινες και αποδοτικές μεταφορές. Η μη εφαρμογή τους «υπονομεύει την ενιαία αγορά και την περιβαλλοντική πολιτική της Ένωσης», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Η Επιτροπή ζητά πλέον την επιβολή χρηματικών προστίμων από το Δικαστήριο για τη συνεχιζόμενη παράλειψη μεταφοράς της οδηγίας στην εθνική νομοθεσία.
Ανάλογες προσφυγές έχουν στο παρελθόν οδηγήσει σε σημαντικές κυρώσεις για άλλα κράτη μέλη που δεν συμμορφώθηκαν με τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις τους.
Διακρίσεις σε βάρος των εισαγόμενων οχημάτων
Η δεύτερη και εξίσου σοβαρή υπόθεση αφορά τη φορολόγηση και την ταξινόμηση των εισαγόμενων μεταχειρισμένων οχημάτων.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ελληνική νομοθεσία επιβάλλει αυξημένα τέλη ταξινόμησης σε εισαγόμενα μεταχειρισμένα οχήματα σε σύγκριση με εγχώρια οχήματα της ίδιας κατηγορίας, ενώ παράλληλα εισάγει και περιβαλλοντικό φόρο μόνο για οχήματα που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη και ανήκουν στις κατηγορίες Euro 4, Euro 5a και Euro 5b.
Επιπλέον, η Ελλάδα απαγορεύει την ταξινόμηση εισαγόμενων μεταχειρισμένων οχημάτων παλαιότερης τεχνολογίας (Euro 1 έως Euro 3), χωρίς να εφαρμόζει αντίστοιχη απαγόρευση για ομοειδή εγχώρια οχήματα.
Η Επιτροπή τονίζει ότι τα εν λόγω μέτρα αντίκεινται στο άρθρο 110 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που απαγορεύει την επιβολή εσωτερικής φορολογίας που εισάγει διακρίσεις μεταξύ εθνικών και εισαγόμενων προϊόντων.
Επίσης, η επιλεκτική απαγόρευση ταξινόμησης συνιστά, σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, παραβίαση των άρθρων 34 και 36 της ΣΛΕΕ, τα οποία κατοχυρώνουν την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων.
Η υπόθεση ξεκίνησε με προειδοποιητική επιστολή τον Σεπτέμβριο του 2021, ύστερα από την προσφυγή του Συνδέσμου Εμπόρων Εισαγωγέων Αυτοκινήτων Ελλάδας που ακολούθησε την ψήφιση της σχετικής διάταξης από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο πλαίσιο των μέτρων ενίσχυσης της ηλεκτροκίνησης.
Και ενώ η διαδικασία βρισκόταν σε εξέλιξη, η χώρα μας το 2022 με νέα διάταξη προχώρησε στην επέκταση του μέτρου και στα οχήματα Euro 5b. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε συμπληρωματική επιστολή τον Ιούνιο του 2023 και αιτιολογημένη γνώμη τον Μάιο του 2024.
Μετά από τρία χρόνια διαβουλεύσεων χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα, η Κομισιόν αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο ΔΕΕ, κρίνοντας ότι οι ελληνικές αρχές δεν προχώρησαν στις απαραίτητες αλλαγές και ότι συνεχίζεται η άνιση μεταχείριση εισαγόμενων προϊόντων. Η διπλή αυτή παραπομπή επιβεβαιώνει την καθυστέρηση μεταρρυθμίσεων στον τομέα των μεταφορών εκ μέρους της Ελλάδας, η οποία φαίνεται να εφαρμόζει επιλεκτικά τους κοινοτικούς κανόνες.
Να σημειωθεί ότι εφόσον το Δικαστήριο της ΕΕ δικαιώσει την Κομισιόν, η Ελλάδα θα βρεθεί αντιμέτωπη με βαριές οικονομικές κυρώσεις, αλλά και την υποχρέωση άμεσης τροποποίησης της νομοθεσίας της.
