Μια νέα έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας Κύπρου αποκαλύπτει τη δύσκολη πραγματικότητα που αντιμετωπίζει η χώρα με τη μακροχρόνια λειψυδρία, προειδοποιώντας ότι, παρά σχεδόν μια δεκαετία προσπαθειών, κρίσιμα προβλήματα παραμένουν άλυτα.

Η Ειδική Έκθεση αποτελεί συνέχεια αξιολόγησης που έγινε το 2016 και εξετάζει την πρόοδο στην εφαρμογή πολιτικών για τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων.
«Παρά τα μέτρα που λήφθηκαν κατά τα τελευταία 9 χρόνια, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες και καθυστερήσεις, που απειλούν τη βιώσιμη και ορθολογική διαχείριση των υδάτων», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Γενικός Ελεγκτής.

Η λειψυδρία στην Κύπρο: Ένα χρόνιο πρόβλημα

Η λειψυδρία στην Κύπρο είναι διαχρονικό φαινόμενο. Με ελάχιστες φυσικές λίμνες ή ποτάμια, η χώρα στηρίχθηκε για δεκαετίες στα υπόγεια νερά, αφήνοντας πολλούς υδροφορείς υπερεκμεταλλευμένους και σε κακή κατάσταση.

Για να εξασφαλίσει επάρκεια νερού, το κράτος κατασκεύασε φράγματα για τη συγκράτηση βρόχινου νερού, ενώ δημιούργησε και υποδομές μεταφοράς σε περιοχές με χαμηλότερη βροχόπτωση, όπως το έργο Νότιου Αγωγού.
Παράλληλα, έχουν ανεγερθεί μέχρι σήμερα πέντε μονάδες αφαλάτωσης, με σχέδια για δύο ακόμη, ώστε να υπάρχει πόσιμο νερό ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών – επενδύσεις όμως με πολύ μεγάλο οικονομικό κόστος.

Ωστόσο, η λειψυδρία παραμένει σοβαρό πρόβλημα με αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη, το περιβάλλον, τη γεωργία και τη δημόσια υγεία, ενώ η κλιματική αλλαγή έχει επιδεινώσει την κατάσταση τις τελευταίες δεκαετίες.

Η έκθεση καταλήγει ότι είναι επιτακτική η εφαρμογή μέτρων για την ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Τι αποκάλυψε ο έλεγχος

Η έκθεση αναδεικνύει επίμονες και συστημικές αδυναμίες στη διαχείριση υδάτων, παρά τα χρόνια σχεδιασμού και τις μεγάλες επενδύσεις.

• Η Συμβουλευτική Επιτροπή Διαχείρισης Υδάτων (WAC) δεν έχει σημειώσει ουσιαστική πρόοδο ούτε στη λειτουργία της, ούτε στην καθοδήγηση των Τοπικών Οργανισμών Χρηστών Νερού (LWUs).
• Το υδατικό ισοζύγιο της χώρας –η διαφορά ανάμεσα στη ζήτηση και τους διαθέσιμους πόρους– εξακολουθεί να παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις, δυσχεραίνοντας τον μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
• Από τα 60 έργα του Σχεδίου Ανάπτυξης Υδάτων 2016–2030, προϋπολογισμού 1,5 δισ. ευρώ, έχουν ολοκληρωθεί μόλις 14. Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (WDD) δεν συγκρίνει τις πραγματικές δαπάνες με τον προϋπολογισμό, με αποτέλεσμα να είναι ασαφές αν τα διαθέσιμα κονδύλια επαρκούν.
• Το Πρώτο Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (2016–2021), ύψους 19,2 εκατ. ευρώ, υλοποιήθηκε μερικώς: λιγότερα από τα μισά μέτρα εφαρμόστηκαν, ενώ κάποια δεν ξεκίνησαν ποτέ.
• Σοβαρά ζητήματα ασφαλείας παραμένουν για τα γήραντα φράγματα. Πολλά δεν έχουν ελεγχθεί ή συντηρηθεί, ενώ θέσεις επιβλεπόντων μηχανικών παραμένουν κενές. Δεν έχουν γίνει ανεξάρτητοι έλεγχοι, και η τελική πιστοποίηση ασφάλειας ιδιωτικών φραγμάτων εκκρεμεί.

Η αφαλάτωση: Λύση με κόστος

Η αφαλάτωση έχει μετριάσει τις ελλείψεις σε ξηρές περιόδους, αλλά η έκθεση υπογραμμίζει ότι συνοδεύεται από υψηλό περιβαλλοντικό και οικονομικό τίμημα:

• Αυξάνει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
• Επιβαρύνει τη θάλασσα με άλμη.
• Ανέβασε το κόστος νερού για τους καταναλωτές.

Οι αρχές καλούνται να βελτιστοποιήσουν τη χρήση αφαλάτωσης με βάση ανάλυση κόστους–οφέλους.

Η κακή κατάσταση των υδάτων

• Το 64% των υδάτινων σωμάτων της Κύπρου χαρακτηρίζονται σε κακή κατάσταση.
• Τα υπόγεια νερά απειλούνται από αστικά λύματα, γεωργικά απόβλητα, νιτρικά και υφαλμύρωση.
• Μόνο το 26% των γεωτρήσεων ύδρευσης έχει κηρυχθεί προστατευόμενη ζώνη, αφήνοντας τις υπόλοιπες εκτεθειμένες σε ρύπανση.

Η Ελεγκτική Υπηρεσία τονίζει την επιτακτική ανάγκη για μεταρρύθμιση. Παρά τον πολυετή σχεδιασμό και τις σημαντικές δημόσιες δαπάνες, τα υφιστάμενα συστήματα αποτυγχάνουν να διασφαλίσουν βιώσιμη, ασφαλή και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή διαχείριση υδάτων για την Κύπρο.