Σε λιγότερο από τρία χρόνια, ο πλανήτης μας θα έχει εκλύσει τόσο διοξείδιο του άνθρακα, που το όριο των 1,5 βαθμών Κελσίου στην παγκόσμια υπερθέρμανση – που θεωρείται κρίσιμο για την επιβίωση του πλανήτη – θα έχει σχεδόν σίγουρα ξεπεραστεί. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η ανθρωπότητα τρέχει γρηγορότερα από ποτέ προς την κλιματική καταστροφή, με σοβαρές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις.
Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι μέχρι τότε η ποσότητα του θερμοκηπικού αερίου στην ατμόσφαιρα θα δημιουργεί πιθανότητα 50-50 ή μεγαλύτερη ώστε ο πλανήτης να «κλειδώσει» σε 1,5 βαθμό Κελσίου μόνιμης υπερθέρμανσης σε σχέση με την προ-βιομηχανική εποχή.
Αυτή η συσσώρευση αερίων, που προέρχεται κυρίως από την καύση πρώτων υλών όπως το αέριο, το πετρέλαιο και ο λιγνίτης, αναμένεται να έρθει νωρίτερα από ό,τι υπολόγιζε πέρσι η ίδια ομάδα 60 διεθνών επιστημόνων.
«Τα πράγματα δεν χειροτερεύουν απλώς. Χειροτερεύουν πιο γρήγορα», δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης Zeke Hausfather από την τεχνολογική εταιρεία Stripe και την ομάδα παρακολούθησης κλίματος Berkeley Earth.
«Κατευθυνόμαστε ενεργά προς τη λάθος κατεύθυνση σε μια κρίσιμη περίοδο, που θα χρειαζόμασταν για να πετύχουμε τους πιο φιλόδοξους κλιματικούς στόχους μας. Κάποιες εκθέσεις έχουν μια θετική πλευρά, εγώ δεν πιστεύω ότι υπάρχει εδώ.»
Ο στόχος του 1,5 βαθμού, που τέθηκε αρχικά στη Συμφωνία του Παρισιού το 2015, αποτελεί θεμέλιο λίθο των διεθνών προσπαθειών για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν πως η υπέρβαση αυτού του ορίου θα σημάνει πιο έντονες καύσωνες και ξηρασίες, μεγαλύτερες καταιγίδες και άνοδο της στάθμης της θάλασσας, που μπορεί να απειλήσει μικρά νησιωτικά κράτη.
Τα τελευταία 150 χρόνια έχει διαπιστωθεί άμεση συσχέτιση ανάμεσα στην έκλυση συγκεκριμένων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα (και άλλων αερίων όπως το μεθάνιο) και σε συγκεκριμένες αυξήσεις της παγκόσμιας θερμοκρασίας.
Στην Πέμπτη έκθεση «Indicators of Global Climate Change», οι ερευνητές υπολόγισαν πως η κοινωνία μπορεί να εκπέμψει μόνο 143 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα ακόμη, πριν το όριο του 1,5°C καταστεί τεχνικά αναπόφευκτο.
Η παγκόσμια παραγωγή είναι σήμερα 46 δισεκατομμύρια τόνοι ετησίως, οπότε αυτή η αναπόφευκτη υπέρβαση θα συμβεί περίπου τον Φεβρουάριο του 2028, καθώς η μέτρηση ξεκίνησε από τις αρχές του 2025, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες.
Αυτή τη στιγμή, ο πλανήτης βρίσκεται περίπου στους 1,24 βαθμούς Κελσίου υπερθέρμανσης από την προ-βιομηχανική εποχή, σύμφωνα με την έκθεση.
Η έκθεση, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Earth System Science Data, δείχνει ότι ο ρυθμός της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης ανά δεκαετία έχει φτάσει πλέον σχεδόν τους 0,27°C, εξηγεί ο Hausfather.
Επιπλέον, η ανισορροπία μεταξύ της θερμότητας που η Γη απορροφά από τον ήλιο και αυτής που εκπέμπει πίσω στο διάστημα – ένα σημαντικό σήμα για την κλιματική αλλαγή – επιταχύνεται, αναφέρει η έκθεση.
«Είναι μια αρκετά ζοφερή εικόνα δυστυχώς, όπου αν κοιτάξει κανείς τους δείκτες, θα δει ότι ρεκόρ καταρρίπτονται παντού», σημειώνει ο επικεφαλής συγγραφέας Piers Forster, διευθυντής του Priestley Centre for Climate Futures στο Πανεπιστήμιο του Leeds.
«Δεν μπορώ να φανταστώ σενάριο όπου θα αποφύγουμε πραγματικά να ξεπεράσουμε το όριο των 1,5 βαθμών μόνιμης υπερθέρμανσης.»
Η κύρια αιτία είναι η αύξηση των εκπομπών από την καύση ορυκτών καυσίμων. Παράλληλα, η μείωση της ρύπανσης από σωματίδια όπως ο καπνός και το νέφος, που μέχρι τώρα λειτουργούσαν δροσιστικά καλύπτοντας μέρος της υπερθέρμανσης, παίζει ρόλο.
Αλλαγές στα σύννεφα επίσης επηρεάζουν. Όλα αυτά αντανακλώνται στην ενεργειακή ανισορροπία της Γης, που είναι τώρα 25% υψηλότερη σε σχέση με πριν μια δεκαετία, λέει ο Forster.
Η ενεργειακή ανισορροπία είναι «ο πιο σημαντικός δείκτης της ποσότητας θερμότητας που παγιδεύεται στο σύστημα», συμπληρώνει ο Hausfather.
Η Γη συνεχίζει να απορροφά ολοένα και περισσότερη θερμότητα απ’ όση εκπέμπει – «και αυτό επιταχύνεται ξεκάθαρα. Είναι ανησυχητικό», καταλήγει.
Ο πλανήτης πέρασε προσωρινά το όριο του 1,5°C πέρυσι. Το 2024, η μέση υπερθέρμανση άγγιξε τους 1,52 βαθμούς για ολόκληρο το έτος, αλλά το όριο του Παρισιού μετράται κατά κανόνα σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, συνήθως 20 χρόνια.
Παρόλα αυτά, ο πλανήτης θα μπορούσε να φτάσει σε μόνιμη διάσπαση αυτού του ορίου τα επόμενα χρόνια, ακόμα κι αν ορισμένα έτη δεν ξεπερνούν συνεχώς αυτή τη θερμοκρασία, λόγω του τρόπου λειτουργίας του κύκλου άνθρακα στη Γη.
Το 1,5 βαθμός είναι «ένα σαφές πολιτικό όριο που οι χώρες έχουν αποφασίσει ότι πέραν αυτού, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι απαράδεκτες για τις κοινωνίες τους», εξηγεί ο Joeri Rogelj, συν-συγγραφέας και κλιματολόγος στο Imperial College του Λονδίνου.
Το όριο είναι τόσο σημαντικό, γιατί αν ξεπεραστεί, πολλά μικρά νησιωτικά κράτη θα κινδυνεύσουν να εξαφανιστούν λόγω ανόδου της στάθμης της θάλασσας, ενώ οι επιπτώσεις θα γίνουν ιδιαίτερα ακραίες, ειδικά για τους φτωχούς και ευάλωτους πληθυσμούς.
Παρά την πιθανή υπέρβαση, οι προσπάθειες για μείωση εκπομπών και περιορισμό των συνεπειών πρέπει να συνεχιστούν.
Η διάσπαση σημαίνει «συχνότερα και πιο σοβαρά ακραία καιρικά φαινόμενα που ήδη βλέπουμε στις ΗΠΑ και παγκοσμίως – πρωτοφανείς καύσωνες, έντονες ξηρασίες, ακραίες βροχοπτώσεις και ισχυρότερες καταιγίδες», λέει ο Jonathan Overpeck, κοσμήτορας της Σχολής Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Michigan, που δεν συμμετείχε στη μελέτη.
Ο Andrew Dessler, κλιματολόγος του Texas A&M που επίσης δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε ότι ο στόχος του 1,5 βαθμού ήταν περισσότερο μια επιθυμία παρά ρεαλιστικός στόχος, και πως δεν πρέπει να εστιάζουμε μόνο σε αυτό το όριο.
«Η μη επίτευξη δεν σημαίνει το τέλος του κόσμου», είπε σε email, αν και συμφώνησε ότι «κάθε δεκάδα βαθμού υπερθέρμανσης φέρνει όλο και πιο σοβαρές επιπτώσεις.»
