Οι ιστορικές λουτροπόλεις της Ευρώπης υπήρξαν για αιώνες πόλος έλξης για ταξιδιώτες που αναζητούσαν ευεξία — από τη ρωμαϊκή ελίτ που συναθροιζόταν για κοινωνική χαλάρωση, μέχρι τη βικτωριανή Αγγλία που αναζητούσε θεραπείες υγείας.
Έντεκα από αυτά τα εμβληματικά κέντρα ευεξίας έχουν εγγραφεί στη Λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, μεταξύ των οποίων το Bath στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Baden-Baden στη Γερμανία και το Vichy στη Γαλλία.
Ωστόσο, η κλιματική κρίση απειλεί πλέον τις φυσικές θερμοπηγές που καθιέρωσαν αυτά τα δημοφιλή θέρετρα.
Για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, οι Great Spa Towns of Europe συμμετέχουν στο πρόγραμμα Preserving Legacies της National Geographic Society, με στόχο την προστασία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς από τους κινδύνους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή.
Μέσω του προγράμματος, οι πόλεις αποκτούν πρόσβαση σε νέα εργαλεία, τεχνική κατάρτιση και ένα ευρύ δίκτυο συνεργατών, προκειμένου να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους στην κλιματική αλλαγή και να επεκτείνουν τις στρατηγικές αυτές σε όλη την Ευρώπη.
Οι φυσικές θερμοπηγές αποτέλεσαν τη βάση της ευρωπαϊκής λουτροθεραπευτικής κουλτούρας των 18ου και 19ου αιώνα, εξηγεί η Naomi O’Toole, υπεύθυνη επικοινωνίας για τις Great Spa Towns of Europe.
Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια αυξανόμενη απειλή.
«Η άνοδος της θερμοκρασίας, οι πλημμύρες και η ξηρασία ενδέχεται να επηρεάσουν τα σημεία ανάδυσης των πηγών και τη ροή των υδάτων», σημειώνει, «αν και δεν διαθέτουμε ακόμη επαρκή δεδομένα για να κατανοήσουμε με ακρίβεια τις επιπτώσεις».
Ήδη όμως υπάρχουν σημάδια. Πόλεις όπως η Baden bei Wien στην Αυστρία υπέστησαν πλημμύρες το 2024, ενώ η Spa στο Βέλγιο αντιμετώπισε ανάλογα φαινόμενα το 2021.
Το Bath στο Ηνωμένο Βασίλειο αναγκάστηκε να κλείσει προσωρινά τις Cleveland Pools λόγω ζημιών από επαναλαμβανόμενες πλημμύρες. Αν και είχαν σχεδιαστεί να αντέχουν πλημμύρα ανά 100 χρόνια, έχουν πλημμυρίσει κάθε χρόνο τα τελευταία τρία.
Το τίμημα; Πιθανή απώλεια πολύτιμης πολιτιστικής κληρονομιάς και ζημιά σε σημαντικές τουριστικές υποδομές.
«Οι ιστορικοί τόποι δεν μας εμπνέουν μόνο με την ομορφιά τους», υπογραμμίζει η Victoria Herrmann, επικεφαλής του προγράμματος Preserving Legacies και εξερευνήτρια της National Geographic.
«Για τις τοπικές κοινωνίες, η κληρονομιά αποτελεί θεμέλιο λίθο της οικονομίας, μέσω του πολιτιστικού τουρισμού, της παραδοσιακής χειροτεχνίας και της αγροτικής παραγωγής που βασίζεται στην πολιτιστική ταυτότητα».
Ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί το 40% του παγκόσμιου τουρισμού και συνεισέφερε το 9,1% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2023, καθιστώντας τον πολιτισμό όχι μόνο στοιχείο ταυτότητας αλλά και κρίσιμο οικονομικό πυλώνα.
Ωστόσο, η συμμετοχή της πολιτιστικής κληρονομιάς στις στρατηγικές ανθεκτικότητας είναι ελλιπής. «Αυτή η απουσία πολιτισμού από τη δράση για το κλίμα είναι λανθασμένη — και επικίνδυνη», προειδοποιεί η Herrmann.
Οι 11 λουτροπόλεις ενώνονται σε ένα κοινό μέτωπο για την προστασία των μνημείων τους από την κλιματική κρίση.
Υπό την καθοδήγηση της Herrmann, το Preserving Legacies επιδιώκει να οπτικοποιήσει τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής σε φυσικούς και πολιτιστικούς τόπους παγκοσμίως.
Το πρόγραμμα δίνει έμφαση στην ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών μέσα από εκπαίδευση σε κλιματικά μοντέλα, ανάλυση κινδύνου και στρατηγικές προσαρμογής.
«Έχοντας αποκτήσει αυτή τη γνώση, οι τοπικοί ηγέτες καθοδηγούν τις κοινότητές τους στην εκτίμηση κινδύνων, εντοπίζοντας μοναδικές τοπικές προκλήσεις και ευκαιρίες», εξηγεί η Herrmann.
Με την απαραίτητη τεχνική υποστήριξη, οι κοινότητες μπορούν να υλοποιήσουν δράσεις προσαρμογής που προστατεύουν την κληρονομιά τους και εξασφαλίζουν ένα βιώσιμο μέλλον.
Τέσσερις από τις έντεκα λουτροπόλεις θα εκπροσωπήσουν το σύνολο, μοιραζόμενες τα διδάγματα και τις πρακτικές τους με άλλες περιοχές της Ευρώπης.
«Το Preserving Legacies θα μας επιτρέψει να ενσωματώσουμε την ανθεκτικότητα στο κλίμα στο Σχέδιο Διαχείρισης Ακινήτων μας για το 2027», δηλώνει η Chiara Ronchini, γενική γραμματέας του δικτύου Great Spa Towns of Europe. «Έτσι διασφαλίζουμε ότι τα μοναδικά μας πολιτιστικά τοπία και οι θερμοπηγές μας θα προστατευτούν για τις μελλοντικές γενιές».
Μακροπρόθεσμος στόχος του εγχειρήματος είναι να αποτελέσει πρότυπο δράσης για άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς που υφίστανται αντίστοιχες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
