Μια διεθνής ομάδα ερευνητών ανέπτυξε μια νέα μέθοδο εντοπισμού των λεγόμενων «θετικών σημείων καμπής» (positive tipping points) – στιγμές όπου μια μικρή αλλαγή στη συμπεριφορά, την τεχνολογία ή την πολιτική μπορεί να προκαλέσει εκτεταμένη και αυτοσυντηρούμενη πρόοδο στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Η προσέγγιση αυτή, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Sustainability Science, στοχεύει να καθορίσει πού και πώς μπορεί να εμφανιστούν αυτά τα σημεία-κλειδιά, πόσο κοντά βρισκόμαστε σε αυτά και ποιες δράσεις μπορούν να τα προκαλέσουν. Οι ερευνητές τονίζουν ότι η μέτρηση αυτών των σημείων μπορεί να επιταχύνει τη μετάβαση από τα σημερινά συστήματα υψηλών εκπομπών άνθρακα, πριν να είναι πολύ αργά.
Όπως επισημαίνει ο Tim Lenton από το Global Systems Institute του University of Exeter, «η παγκόσμια οικονομία αποανθρακοποιείται τουλάχιστον πέντε φορές πιο αργά από ό,τι απαιτείται για να επιτευχθεί ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού για περιορισμό της υπερθέρμανσης σε πολύ κάτω από τους 2°C». Το κρίσιμο τώρα είναι να εντοπίσουμε αυτά τα θετικά σημεία καμπής και τις δράσεις που μπορούν να τα ενεργοποιήσουν — αποφεύγοντας όμως την επιφανειακή αισιοδοξία ή την υπεραπλούστευση.
Τα σημεία καμπής είναι κατώφλια όπου μια μικρή παρέμβαση γίνεται ενισχυτής και πυροδοτεί αλλαγή μεγάλης κλίμακας — μια μετάβαση που αυτοτροφοδοτείται και συχνά είναι μη αναστρέψιμη μέσα σε ένα σύστημα. Παρότι οι επιστήμονες προειδοποιούν για τα αρνητικά σημεία καμπής — όπως η τήξη των παγετώνων και η απόψυξη του permafrost — η παρούσα μελέτη επικεντρώνεται στις δυνατότητες θετικής αλλαγής.
Οι ερευνητές εξηγούν ότι τα θετικά σημεία καμπής σε ανθρώπινα και οικονομικά συστήματα μπορούν να επιφέρουν ταχεία μείωση στις εκπομπές και σε άλλες περιβαλλοντικές πιέσεις. Το κλειδί είναι να αναγνωρίσουμε πότε ένα μικρό βήμα μπορεί να ανοίξει την πόρτα για μεγαλύτερες, αλυσιδωτές αλλαγές.
Η μέθοδός τους βασίζεται σε παραδείγματα συστημάτων που «ανατράπηκαν» στο παρελθόν με αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη, εξετάζοντας παράγοντες που επιτάχυναν ή καθυστέρησαν αυτή τη διαδικασία. Επιπλέον, υπογραμμίζεται η ανάγκη τόσο για στρατηγικές που προωθούν τη μετάβαση σε πράσινες εναλλακτικές όσο και για εκείνες που επιταχύνουν την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα.
Οι απαγορεύσεις καπνίσματος σε υπαίθριους χώρους σε χώρες όπως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία δείχνουν πώς οι κοινωνικές αλλαγές μπορούν να συμβούν ταχύτερα απ’ ό,τι θεωρούσαμε μέχρι πρόσφατα αδύνατο.
Σύμφωνα με τον Steve Smith (University of Exeter), το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται κοντά σε σημείο καμπής για την υιοθέτηση αντλιών θερμότητας (heat pumps). Όσο περισσότεροι υιοθετούν αντλίες θερμότητας, ηλιακά πάνελ ή EVs, τόσο βελτιώνεται η τεχνολογία, πέφτουν οι τιμές και επεκτείνεται η υποδομή — γεγονός που τροφοδοτεί ακόμη μεγαλύτερη υιοθέτηση.
Στο τραπέζι μπαίνουν και άλλες πιθανές αλλαγές, όπως μια σημαντική μείωση στην κατανάλωση κρέατος, η οποία ίσως να είναι πιο κοντά απ’ όσο φανταζόμαστε.
Οι ερευνητές δημοσιεύουν ανοικτά τη μεθοδολογία τους, με την ελπίδα ότι ερευνητές, πολιτικοί και άλλοι φορείς θα μπορέσουν να την αξιοποιήσουν για να εντοπίσουν γρήγορα κρίσιμους μοχλούς αλλαγής.
Ο Frank Geels (University of Manchester) σημειώνει ότι αυτά τα θετικά σημεία καμπής προσφέρουν ένα ισχυρό αντίδοτο στην απαισιοδοξία που κυριαρχεί στις δημόσιες συζητήσεις και στα μέσα ενημέρωσης γύρω από την κλιματική αλλαγή.
