Οι Άλπεις θεωρούνται ένα από τα πιο ευάλωτα σημεία του πλανήτη απέναντι στην κλιματική αλλαγή.
Στην Valle dei Laghi του βόρειου Τρεντίνο, οι ξηρασίες έχουν ήδη διαταράξει την παραγωγή κρασιού και έχουν φέρει δύσκολες αποφάσεις σχετικά με τη διανομή του ολοένα πιο περιορισμένου νερού.
Μέσα από ένα νέο βίντεο του ευρωπαϊκού προγράμματος IMPETUS, παρουσιάζεται πώς επιστήμονες, αγρότες και τοπικές αρχές συνεργάζονται για να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα της περιοχής — με τη βοήθεια ενός ψηφιακού εργαλείου πρόγνωσης και διαχείρισης νερού.
Σχεδόν το 15% της ενέργειας της Ιταλίας παράγεται από περίπου 5.000 υδροηλεκτρικά εργοστάσια.
Στην περιοχή του Τρεντίνο, τα ορεινά ύδατα τροφοδοτούν τόσο την αγροτική παραγωγή όσο και την ηλεκτροδότηση — όπως το εργοστάσιο Santa Massenza, που καλύπτει ολόκληρη την επαρχία.
Η κλιματική αλλαγή, όμως, διαταράσσει αυτό το εύθραυστο σύστημα. Η γεωργία —και ειδικά η οινοπαραγωγή— αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο καταναλωτή νερού.
Μετά από αρκετά ξηρά χρόνια, τόσο η παραγωγή ενέργειας όσο και η άρδευση βρίσκονται πλέον σε κρίσιμο σημείο.
Το 2023, τα ακραία καιρικά φαινόμενα —καύσωνες, χαλάζι και μυκητολογικές ασθένειες— προκάλεσαν πτώση 13% στην εθνική παραγωγή σταφυλιών.
«Οι καιρικές ακρότητες φέρνουν στρες στα φυτά», λέει ο Stefano Pisoni, αμπελουργός της περιοχής.
«Είναι σαν ο καιρός να έχασε την ταυτότητά του — άλλοτε πολύ ζέστη, άλλοτε πολύ κρύο, άλλοτε ξηρασία, άλλοτε πλημμύρες.»
Το Τρεντίνο διαθέτει πολλά αρδευτικά κονσόρτια, δηλαδή ομάδες παραγωγών που διαχειρίζονται τη χρήση νερού. Ο Bruno Lutterotti, επικεφαλής του κονσόρτιου Alto Garda, εξηγεί ότι η περιοχή χρησιμοποιεί στάγδην άρδευση εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια, αντλώντας νερό απευθείας από υδροηλεκτρικές πηγές.
Ωστόσο, οι ολοένα και πιο έντονες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν φέρει το σύστημα «σε οριακό σημείο». Από το 2019 έως το 2023, η υδροηλεκτρική παραγωγή μειώθηκε κατά 30%, ενώ η Ιταλία έχασε την πρώτη θέση παγκοσμίως στην παραγωγή κρασιού.
Αυτό οδήγησε στη δημιουργία μιας νέας πρωτοβουλίας βιώσιμης διαχείρισης νερού, την οποία υποστηρίζουν οι επιστήμονες του προγράμματος IMPETUS με την ανάπτυξη ενός εργαλείου λήψης αποφάσεων (Decision Support System) για τις τοπικές αρχές.
Η ερευνήτρια Valentina D’Alonzo του Eurac Research Institute εξηγεί ότι το σύστημα προσφέρει προβλέψεις, προσομοιώσεις και σενάρια για το μέλλον:
Το σύστημα λειτουργεί και ως «ψηφιακός δίδυμος» της κοιλάδας, που προσομοιώνει τη ροή των υδάτων, το λιώσιμο των πάγων, τη βροχόπτωση και την εξάτμιση, βασισμένο σε δεδομένα του European Centre for Medium-Range Weather Forecasts.
Οι προτεινόμενες λύσεις περιλαμβάνουν έξυπνη τεχνολογία για ανίχνευση διαρροών, αποκατάσταση υγροτόπων και ενεργή συμμετοχή των πολιτών για την ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης.
