Σκηνικό υδατικής «ασφυξίας» διαμορφώνεται στη Θεσσαλία με την έλλειψη νερού, την καθυστέρηση κρίσιμων έργων και τη συρρίκνωση των καλλιεργειών να χαρακτηρίζουν την περιοχή που αποτελεί το κέντρο της ελληνικής αγροτικής παραγωγής. Έπειτα από την καταστροφική κακοκαιρία Daniel, οι υποσχέσεις για γρήγορη αποκατάσταση και θωράκιση του κάμπου παραμένουν ανεκπλήρωτες, ενώ το πρόβλημα της διαχείρισης των υδάτων βαθαίνει με την πλήρη θωράκιση της Περιφέρειας να μετατίθεται πλέον για το 2030.

Η υπεράντληση των υπόγειων υδροφορέων, η απουσία ενιαίας στρατηγικής και η καθυστέρηση των έργων έχουν οδηγήσει σε μια πρωτοφανή κρίση. Όπως επεσήμανε ο περιφερειάρχης Δημήτρης Κουρέτας σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε τη Δευτέρα στην Αθήνα, η περιοχή παρουσιάζει υδατικό έλλειμμα που αγγίζει τα τρία δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα την τελευταία τριακονταετία, ενώ κάθε χρόνο λείπουν περίπου 450 εκατομμύρια κυβικά. Το 90% του διαθέσιμου νερού χρησιμοποιείται για άρδευση και τα δύο τρίτα προέρχονται από γεωτρήσεις, κάτι που αυξάνει το ενεργειακό κόστος και καθιστά πολλές καλλιέργειες μη βιώσιμες.

Περισσότερες από 33.000 γεωτρήσεις λειτουργούν σήμερα στον θεσσαλικό κάμπο, αντλώντας νερό από υδροφόρα στρώματα που έχουν εξαντληθεί. Σε λιγότερο από επτά χρόνια, οι εκτάσεις που αρδεύονται έχουν μειωθεί σχεδόν στο μισό. Το αποτέλεσμα είναι σαρωτικό: Μειωμένο αγροτικό εισόδημα, ακριβά κόστη παραγωγής και μαζική εγκατάλειψη χωραφιών. Οι παραγωγοί στρέφονται αναγκαστικά σε ξερικές καλλιέργειες, οι οποίες όμως αποφέρουν ελάχιστα – περίπου 60 έως 100 ευρώ το στρέμμα – όταν οι αρδευόμενες αποδίδουν πέντε φορές περισσότερο. Αν η κατάσταση δεν αλλάξει, υπολογίζεται ότι πάνω από ένα εκατομμύριο στρέμματα καλλιεργήσιμης γης θα μείνουν ακαλλιέργητα, προκαλώντας οικονομική απώλεια άνω των 400 εκατ. ευρώ ετησίως και σημαντική μείωση του αγροτικού εισοδήματος κατά 25%, «κάτι που σήμερα, από κοινού με τους υδατικούς κινδύνους, αποτελεί καθοριστικό στοιχείο για την παραμονή αυτών των ανθρώπων στον τόπο τους και για την συνέχιση του αγροτικού επαγγέλματος».

Το βαμβάκι, μία από τις βασικές καλλιέργειες της θεσσαλικής παραγωγής, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της κρίσης. Από 1,5 εκατομμύριο στρέμματα πριν λίγα χρόνια, φέτος καλλιεργήθηκαν μόλις 600.000, ενώ η παραγωγή έχει μειωθεί σχεδόν στο μισό. Η Θεσσαλία, που άλλοτε κάλυπτε το 40% της ευρωπαϊκής αγοράς, βλέπει πλέον το προϊόν της να χάνει έδαφος και τις τιμές να πιέζουν ακόμη περισσότερο τους αγρότες.

Εξάντληση αποθεμάτων νερού και σοβαρή καθυστέρηση των έργων

Την ίδια ώρα, τα υδάτινα αποθέματα εξαντλούνται. Η Λίμνη Πλαστήρα, που επί δεκαετίες στήριζε τον κάμπο, βρίσκεται στα κατώτατα επίπεδα, ενώ οι ταμιευτήρες σε Κάρλα, Πύλη και Μουζάκι παραμένουν ανολοκλήρωτοι. Παρά τις εξαγγελίες για ολοκλήρωση των μελετών έως το 2025, η Περιφέρεια δεν έχει λάβει καμία επίσημη ενημέρωση για το πότε θα αρχίσουν οι εργασίες. Τα έργα ορεινής υδρονομίας, που έχει αναλάβει το Υπουργείο Περιβάλλοντος, αναμένεται να ξεκινήσουν το 2026 και να ολοκληρωθούν το 2027, ενώ τα μεγάλα έργα του Υπουργείου Υποδομών τα φράγματα Ενιπέα, Πύλης, Μουζακίου και η διώρυγα Γυρτώνης – Κάρλας παραμένουν στάσιμα χωρίς χρονοδιάγραμμα. Για το φράγμα του Ενιπέα μάλιστα, ο διαγωνισμός έχει ξεκινήσει ήδη από το 2022, όμως η ολοκλήρωσή του τοποθετείται, στην καλύτερη περίπτωση, μετά το 2030.

Η Περιφέρεια έχει προχωρήσει στην αποκατάσταση των ζημιών από τον Daniel, με έργα που είχε αναλάβει και χρηματοδοτήθηκαν με 150 εκατ. ευρώ και προβλέπεται να ενισχυθούν με ακόμη 100 εκατ. ευρώ. Ο κ. Κουρέτας εξήγησε πως, εφόσον ολοκληρωθούν και οι παρεμβάσεις ορεινής υδρονομίας έως το 2027, η Θεσσαλία θα μπορεί να αντέξει πλημμύρες ανάλογες με το 60 – 70% της έντασης του Daniel. Ωστόσο, για πλήρη προστασία απαιτείται η ολοκλήρωση των μεγάλων φραγμάτων, τα οποία καθυστερούν.

Λύση η μεταφορά 250 εκατ. κυβικών μέτρων νερού από τον Αχελώο

Παράλληλα, ο περιφερειάρχης ζήτησε την άμεση ενεργοποίηση του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών Θεσσαλίας και την επανεκκίνηση των ημιτελών έργων του Αχελώου, που παραμένουν εγκαταλελειμμένα επί 15 χρόνια. Όπως είπε, η ελεγχόμενη μεταφορά 250 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού ετησίως από τον Αχελώο προς τη Θεσσαλία είναι απαραίτητη για να αποκατασταθεί το υδατικό ισοζύγιο, χωρίς να απειλείται το περιβάλλον. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, ο ποταμός διαθέτει συνολικό δυναμικό 4,2 δισ. κυβικών μέτρων, και η προβλεπόμενη άντληση αποτελεί ένα βιώσιμο μέρος αυτής της ποσότητας.

Σημαντική κρίνεται και η σύσταση του νέου Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας (ΟΔΥΘ), που θα ενώσει τις τοπικές δομές άρδευσης και θα επιχειρήσει να επιβάλει ενιαίο συντονισμό. Ο οργανισμός, σύμφωνα με τον κ. Κουρέτα, χρειάζεται άμεση στήριξη και λειτουργική αυτονομία, ώστε να παίξει ουσιαστικό ρόλο στη νέα πολιτική για το νερό.

Ο περιφερειάρχης έκλεισε με έκκληση προς την κυβέρνηση να κινηθεί αποφασιστικά και με σαφή σχέδιο, αντίστοιχο με αυτό που εφαρμόζεται στην Αττική μέσω της ΕΥΔΑΠ. «Η Θεσσαλία χρειάζεται δεσμεύσεις, χρονοδιάγραμμα και πόρους. Μόνο με ενιαία στρατηγική, διαφάνεια και συνεργασία όλων των εμπλεκομένων μπορούμε να μιλήσουμε για μέλλον», τόνισε χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ότι η περιοχή δεν έχει περιθώρια για άλλες χαμένες ευκαιρίες.

Πηγή φωτο: larissapress