Ένα παλιό τσιμεντάδικο πλοίο μετατράπηκε σε ένα από τα πιο εμβληματικά περιβαλλοντικά εγχειρήματα της Μεσογείου. Το Typhoon Project, που υλοποιείται από το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, εδώ και έξι χρόνια σαρώνει κυριολεκτικά τις ελληνικές θάλασσες, καθαρίζοντας δυσπρόσιτες παραλίες προσεγγίσιμες συχνά μόνο από σκάφη και οι οποίες δεν είχαν καθαριστεί ποτέ.
Από το 2019, το πλοίο «Τυφώνας» έχει πραγματοποιήσει πάνω από 1.800 ημέρες δράσης, καθαρίζοντας 4.426 ακτές σε όλο το Αιγαίο και το Ιόνιο. Η συνολική έκταση των περιοχών αυτών ξεπερνά τα 20 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα, ενώ οι ποσότητες των απορριμμάτων που συλλέχθηκαν φανερώνουν το μέγεθος της ρύπανσης από την οποία απαλλάχθηκαν πολλές δυσπρόσιτες ακτές στη χώρα μας, η οποία έχει από τις μεγαλύτερες ακτογραμμές: 22 εκατομμύρια τεμάχια, συνολικού βάρους 903 τόνων. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος, αρκεί να σκεφτείς κανείς ότι πρόκειται για όγκο αντίστοιχο με 18 πισίνες Ολυμπιακών διαστάσεων!
Το πλοίο, μήκους 72 μέτρων και ναυπηγημένο στη Νορβηγία, έχει μεταμορφωθεί σε ένα πλωτό περιβαλλοντικό εργαστήριο. Το 35μελές πλήρωμά του εργάζεται ασταμάτητα διακόπτοντας μόνο τις ημέρες με ακραία καιρικά φαινόμενα. Για εκείνους, η στεριά είναι απλώς ένα σημείο αναφοράς, καθώς η καθημερινότητά τους εδώ και χρόνια είναι στη θάλασσα.
Από παιδικά παιχνίδια έως προσφυγικές λέμβους
Οι εικόνες που αντικρίζει κανείς στις αποστολές του «Τυφώνα» είναι συγκλονιστικές. Στους σάκους συλλογής έχουν βρεθεί χιλιάδες αντικείμενα, από παιδικά παιχνίδια και οικιακά είδη, μέχρι πυρομαχικά και 260 προσφυγικές λέμβοι. Κάθε εύρημα αφηγείται μια διαφορετική ιστορία που κινείται στα όρια της αμέλειας, της εγκατάλειψης, αλλά και της ελπίδας.
Χαρακτηριστικό είναι ότι πολλά από τα απορρίμματα δεν προέρχονται καν από την Ελλάδα. Συσκευασίες τροφίμων από την Τουρκία έχουν εντοπιστεί στη Λήμνο, ενώ μεταξύ των ευρημάτων ήταν ακόμη και ένα κουτάκι αναψυκτικού από το Μουντιάλ της δεκαετίας του ’80. Αυτά τα κατάλοιπα υπενθυμίζουν ότι η θαλάσσια ρύπανση δεν γνωρίζει σύνορα, μπορεί να ταξιδεύει για χρόνια, παρασυρμένη από τα ρεύματα.
Η Λήμνος άλλωστε αποδείχθηκε μία από τις πιο δύσκολες περιοχές καθαρισμού, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης και των ρευμάτων που συγκεντρώνουν απορρίμματα από όλο το Βόρειο Αιγαίο. Εκεί, το πλήρωμα του «Τυφώνα» παρέμεινε συνολικά 121 ημέρες, καθαρίζοντας 206 παραλίες και απομακρύνοντας 57,8 τόνους απορριμμάτων. Σήμερα, χάρη και στη συνεργασία των κατοίκων, οι περισσότερες από αυτές τις ακτές παραμένουν καθαρές, αποτελώντας την απόδειξη ότι η ευαισθητοποίηση μπορεί να φέρει αποτέλεσμα.
Το φθινόπωρο του 2023 το πλοίο ανέλαβε μια διαφορετική αποστολή. Μετά την κακοκαιρία Daniel που προκάλεσε ανυπολόγιστες ζημιές στη Μαγνησία, ο «Τυφώνας» κατέπλευσε για να βοηθήσει στις εργασίες καθαρισμού. Σε 167 ημέρες δράσης, καθαρίστηκαν 89 παραλίες και απομακρύνθηκαν 46.618 κιλά απορριμμάτων που αντιστοιχούν σε πάνω από 4 εκατομμύρια τεμάχια.
Η αποστολή αυτή ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια ενός περιβαλλοντικού προγράμματος. Στις παραλίες της περιοχής δεν υπήρχαν μόνο πλαστικά, αλλά και φερτά υλικά, υπολείμματα οικοδομών και ολόκληρες οικοσκευές που παρασύρθηκαν από τα νερά. Η Λιμενική Αρχή συνέβαλε καθοριστικά, χαρτογραφώντας την καταστροφή με drones, ενώ το πλήρωμα αξιοποίησε ακόμη και τα φερτά ξύλα, κόβοντάς τα σε καυσόξυλα για τους κατοίκους.
«Ο κόσμος είδε ότι μείναμε μέχρι να τελειώσουμε. Ήταν τέτοια η καταστροφή που δεν αναγνωρίζαμε καν τη μορφή των ακτών», αναφέρει η Πέγκυ Ξηροταγάρου, εκτελεστική διευθύντρια του Ιδρύματος και «ψυχή» του προγράμματος.
Πλωτό ερευνητικό κέντρο
Πέρα από τους καθαρισμούς, ο «Τυφώνας» λειτουργεί και ως κινητό ερευνητικό κέντρο. Κάθε κομμάτι σκουπιδιού που συλλέγεται, καταγράφεται, ταξινομείται, συμπιέζεται και αποθηκεύεται, πριν παραδοθεί για επεξεργασία στην εταιρεία Antipollution.
Η βάση δεδομένων που δημιουργείται αποτελεί τη μεγαλύτερη καταγραφή απορριμμάτων της Μεσογείου. Σύμφωνα με την ανάλυση τα απορρίμματα που είχαν απομακρυνθεί μέχρι και το τέλος Σεπτεμβρίου ήταν:
Το υπόλοιπο 16% αφορά μέταλλα, γυαλί, καουτσούκ, υφάσματα και οργανικά κατάλοιπα.
Από το 2023, το πρόγραμμα επέστρεψε σε παραλίες που είχαν καθαριστεί τα προηγούμενα χρόνια, ξεκινώντας έναν δεύτερο κύκλο επιθεωρήσεων ώστε να καταγραφεί και η αποτελεσματικότητα του προγράμματος. Οι υπεύθυνοι είδαν ότι η ρύπανση έχει μειωθεί έως και 80% κατά μέσο όρο, ενώ σε περιοχές όπως η Ίος, η Ιθάκη, η Νάξος, η Κρήτη και το Άγιο Όρος τα ποσοστά βελτίωσης φτάνουν έως και το 88%.
«Όταν επιστρέφουμε σε μια ακτή και τη βρίσκουμε καθαρή, ξέρουμε ότι κάτι άλλαξε πραγματικά», λέει η κ. Ξηροταγάρου. «Ο στόχος μας δεν είναι να μαζεύουμε σκουπίδια για πάντα, αλλά να μην χρειάζεται πια να το κάνουμε».
Σύστημα παρακολούθησης της ρύπανσης στις ακτές της Μεσογείου
Το Typhoon Project συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Πολυτεχνείο Κρήτης και σύντομα με το Imperial College London. Στόχος είναι η δημιουργία ενός ενιαίου συστήματος παρακολούθησης της ρύπανσης στις ακτές της Μεσογείου, που θα επιτρέπει την ανάπτυξη στοχευμένων πολιτικών για τη μείωση της θαλάσσιας ρύπανσης.
Παράλληλα, το Ίδρυμα τρέχει και το πρόγραμμα Fishing for Litter, σε συνεργασία με την περιβαλλοντική οργάνωση iSea. Με τη συμμετοχή 54 επαγγελματιών αλιέων, έχουν συλλεχθεί 186.000 κιλά απορριμμάτων σε 21 περιοχές. Πρόκειται για απορρίμματα που διαφορετικά θα επέστρεφαν στη θάλασσα.
Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, που ιδρύθηκε το 2016, χρηματοδοτεί εξ ολοκλήρου το Typhoon Project από ίδιους πόρους. Οι δράσεις του επικεντρώνονται στην προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική συνοχή, την εκπαίδευση και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με τον «Τυφώνα» να αποτελεί τη ναυαρχίδα αυτής της προσπάθειας, αποδεικνύοντας πως η πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα μπορεί να φέρει ουσιαστική αλλαγή εκεί όπου για χρόνια δεν έφτανε κανείς.
