Σε φάση αναμονής βρίσκεται ο Πειραιάς, καθώς το Συμβούλιο της Επικρατείας καλείται να αποφανθεί επί των εννέα συνολικά προσφυγών που κατατέθηκαν κατά του master plan της Cosco, του επενδυτικού σχεδίου που φιλοδοξεί να μεταμορφώσει το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας σε κόμβο διεθνούς κρουαζιέρας και εμπορίου. Η εκδίκαση των αιτήσεων ακύρωσης πραγματοποιήθηκε την 1η Οκτωβρίου από την επταμελή σύνθεση του Ε’ Τμήματος του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου, με νομικούς κύκλους να εκτιμούν ότι η απόφαση αναμένεται μέσα στους επόμενους μήνες.
Πρόκειται για ένα σχέδιο – μαμούθ, το οποίο έχει διχάσει την πόλη: Από τη μία πλευρά, η Cosco και ο ΟΛΠ υποστηρίζουν ότι η αναβάθμιση του λιμένα θα καταστήσει τον Πειραιά κεντρικό κόμβο της ευρωπαϊκής κρουαζιέρας, από την άλλη, κάτοικοι, φορείς και η τοπική αυτοδιοίκηση προειδοποιούν για τις περιβαλλοντικές και πολιτιστικές επιπτώσεις που μπορεί να αποδειχθούν μη αναστρέψιμες.
Στις εννέα προσφυγές συμμετέχουν ο Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά, ο Δήμος Κερατσινίου – Δραπετσώνας, το Εργατικό Κέντρο Πειραιά, αυτοδιοικητικοί εκπρόσωποι των παραλιακών δήμων, συλλογικότητες, μία ευρωβουλευτής και περισσότεροι από 100 πολίτες. Όλοι ζητούν την ακύρωση του Προεδρικού Διατάγματος της 19ης Ιανουαρίου 2023, που ενέκρινε τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα και τη Μελέτη Διαχείρισης (Master Plan) του λιμένα, καθώς και της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων της 15ης Σεπτεμβρίου 2023.
Οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι λείπουν κρίσιμες ακτομηχανικές μελέτες, ενώ δεν έχει κατασκευαστεί ο ειδικός κυματοθραύστης που προβλέπεται για την προστασία των παραλίων μνημείων, όπως το Κονώνειο Τείχος και το Ταφικό Μνημείο του Θεμιστοκλή. Παράλληλα, επισημαίνουν κινδύνους για την ποιότητα ζωής στην πόλη, εξαιτίας της αναμενόμενης αύξησης ρύπων, αποβλήτων και κυκλοφοριακής επιβάρυνσης.
«Ο Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά έχει επισημάνει από το 2019 τα πραγματικά και νομικά προβλήματα που συνοδεύουν το σχέδιο, το οποίο προβλέπει επίχωση 135 στρεμμάτων στη θαλάσσια περιοχή της Πειραϊκής, ακριβώς απέναντι από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων», αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση. Όπως υπογραμμίζεται, «η παρέμβαση αυτή δεν αφορά μόνο την περιβαλλοντική ισορροπία, αλλά και την αλλοίωση της πολιτιστικής ταυτότητας του Πειραιά».
Επενδυτικό σχέδιο που αλλάζει άρδην τον Πειραιά
Στο επίκεντρο του master plan βρίσκεται η επέκταση του νότιου προβλήτα κρουαζιέρας, έργο που τον Νοέμβριο του 2024 εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ 2021-2027 και χρηματοδοτείται μέσω του Περιφερειακού Προγράμματος «Αττική 2021-2027».
Το έργο περιλαμβάνει την κατασκευή νέου προβλήτα στη νότια πλευρά του κεντρικού λιμένα, με συνολική έκταση περίπου 150.000 τετραγωνικών μέτρων, καθώς και τη διαπλάτυνση του μόλου Θεμιστοκλέους. Θα δημιουργηθούν νέα δίκτυα υποδομών, απορροής υδάτων, ηλεκτροδότησης, τηλεπικοινωνιών και ύδρευσης, ενώ η βασική κατασκευή θα στηριχθεί σε caissons (μεγάλα κιβώτια από ενισχυμένο σκυρόδεμα) και προκατασκευασμένους πυλώνες.
Η Cosco υποστηρίζει ότι το έργο είναι απαραίτητο για να ανταποκριθεί το λιμάνι στις αυξημένες απαιτήσεις της διεθνούς αγοράς κρουαζιέρας, καθώς από τις εννέα διαθέσιμες θέσεις ελλιμενισμού, μόνο μία μπορεί σήμερα να υποδεχθεί τα υπερμεγέθη πλοία νέας γενιάς (Panamax και Post-Panamax). «Ο Πειραιάς κινδυνεύει να μείνει εκτός χάρτη των μεγάλων προορισμών της Μεσογείου αν δεν επεκταθεί», υποστηρίζουν στελέχη της εταιρείας.
Πέρα από την επέκταση του προβλήτα, το master plan περιλαμβάνει την κατασκευή οκταώροφου κτιρίου εκατοντάδων χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων που προορίζεται για εμπορικές και τουριστικές χρήσεις. Κάτοικοι και φορείς προειδοποιούν ότι το κτίριο θα αλλοιώσει πλήρως το τοπίο της Πειραϊκής, «σκεπάζοντας» οπτικά τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και το αρχαίο τείχος του Θεμιστοκλή.
Ανάπτυξη ή περιβαλλοντική θυσία;
Η υπόθεση έχει εξελιχθεί σε σημείο – σύμβολο για τον δημόσιο διάλογο γύρω από τη βιώσιμη ανάπτυξη των λιμανιών της χώρας. Από τη μία, οι υποστηρικτές της Cosco μιλούν για «αναγκαστική εκσυγχρονιστική στροφή» που θα φέρει χιλιάδες θέσεις εργασίας και θα ενισχύσει τη θέση της Ελλάδας στις θαλάσσιες μεταφορές. Από την άλλη, οι αντίπαλοι φοβούνται ότι η ανάπτυξη αυτή θα γίνει εις βάρος του περιβάλλοντος και της ιστορικής φυσιογνωμίας της πόλης.
«Το έργο δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς πλήρεις περιβαλλοντικές εγγυήσεις και χωρίς διαβούλευση με την τοπική κοινωνία», τονίζει χαρακτηριστικά μέλος της πρωτοβουλίας κατοίκων Πειραϊκής. «Δεν είμαστε κατά της ανάπτυξης, αλλά κατά της άναρχης ανάπτυξης που εξυπηρετεί αποκλειστικά ιδιωτικά συμφέροντα».
Κρίσιμη απόφαση για το μέλλον του λιμανιού
Το Συμβούλιο της Επικρατείας καλείται πλέον να κρίνει αν οι διοικητικές πράξεις που ενέκριναν το master plan συνάδουν με το Σύνταγμα, το εθνικό και ενωσιακό δίκαιο, αλλά και με τις διεθνείς συνθήκες για την προστασία του περιβάλλοντος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Όπως σημειώνουν νομικοί, «κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την κρίση των δικαστών», ενώ υπενθυμίζουν ότι σε ανάλογες περιπτώσεις το ΣτΕ έχει επιδείξει αυστηρότητα, ιδίως όταν πρόκειται για παρεμβάσεις σε προστατευόμενους ή ιστορικούς χώρους.
Μέχρι να εκδοθεί η απόφαση, το μέλλον του master plan – και μαζί του η μορφή που θα έχει ο Πειραιάς τις επόμενες δεκαετίες – παραμένει μετέωρο. Στο λιμάνι, εκεί όπου κάποτε έδεναν τα πλοία της αρχαίας Αθήνας, ο διάλογος για την ισορροπία ανάμεσα στην ανάπτυξη και την ταυτότητα του τόπου συνεχίζεται με ένταση.
