Όλο και περισσότερες γυναίκες βιώνουν ακραία επίπεδα άγχους, με επιπτώσεις που μπορεί να αλλάξουν ριζικά τη ζωή τους.

Η Lynn Blades, κορυφαία επαγγελματίας στο executive coaching επί σχεδόν δύο δεκαετίες, βρέθηκε ξαφνικά αντιμέτωπη με μια κρίση που άλλαξε την πορεία της ζωής της. Το 2020, με το ξέσπασμα της πανδημίας, η εμπειρία της στο ψηφιακό coaching παγκοσμίως οδήγησε σε τριπλασιασμό των πελατών της – την ώρα που άλλοι απλώς περίμεναν παθητικά τις εξελίξεις. Μέσα σε έναν χρόνο, η υγεία της είχε επιδεινωθεί τόσο, που η σπονδυλική της στήλη συγκρατούνταν με βίδες μήκους 8 εκατοστών.

«Ήμουν στα τέλη των 50, με μια κόρη στο πανεπιστήμιο, κρατούσα τις ισορροπίες ανάμεσα σε αμέτρητες επαγγελματικές υποχρεώσεις, τη διαχείριση του σπιτιού, και έναν σύζυγο βυθισμένο στην καριέρα του ως κινηματογραφικός παραγωγός. Ήταν μια καθημερινή χαοτική οργάνωση – κι εγώ το μοναδικό άτομο που κρατούσε όλα τα νήματα», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Τον Αύγουστο του 2021, κατέρρευσε σχεδόν κατά τη διάρκεια ενός απλού περιπάτου στο Hampstead Heath. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, δεν μπορούσε να κουνηθεί και υπεβλήθη σε επείγουσα χειρουργική επέμβαση. Οι γιατροί διαπίστωσαν ότι δύο δίσκοι στη μέση της είχαν καταρρεύσει, προκαλώντας τριβή των σπονδύλων μεταξύ τους.

«Είχα προειδοποιηθεί χρόνια πριν ότι χρειαζόμουν φυσικοθεραπεία. Η σπονδυλική μου στήλη ζητούσε απεγνωσμένα βοήθεια – αλλά δεν άκουγα. Πάντα υπήρχε κάποια προθεσμία, κάποια υποχρέωση πιο “σημαντική” από την υγεία μου. Είχα κάνει τη δύναμη και την ανθεκτικότητα σήμα κατατεθέν – ώσπου το σώμα μου είπε “φτάνει”».

Το τίμημα ήταν υψηλό: σοβαρή χειρουργική επέμβαση και μακροχρόνια αποκατάσταση.

«Έχω πλέον έναν τιτάνιο κλωβό στη σπονδυλική στήλη και βίδες 8 εκατοστών. Πέρασα έξι μήνες υπό την επήρεια 1.800mg νευροαναστολέων καθημερινά. Ένιωθα σαν να αιωρούμαι. Μου πήρε σχεδόν έναν χρόνο να ξαναβρώ τον εαυτό μου.»

Σοκάρουν τα ποσοστά

Σύμφωνα με την Mental Health UK, το 94% των γυναικών δήλωσε ότι βίωσε υψηλά ή ακραία επίπεδα πίεσης μέσα στον τελευταίο χρόνο, έναντι 89% των ανδρών. Το ρίσκο αυτοκτονίας για γυναίκες γιατρούς – εξαιτίας εργασιακού στρες και συναισθηματικής εξουθένωσης – είναι 76% υψηλότερο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Επιπλέον, οι γυναίκες άνω των 55 χάνουν περισσότερες εργάσιμες ημέρες λόγω ψυχικών προβλημάτων από οποιαδήποτε άλλη κοινωνική ομάδα στη Βρετανία. Σύμφωνα με τη Labour Force Survey της Υπηρεσίας Υγείας και Ασφάλειας, το 53% των γυναικών σε ηγετικές θέσεις εγκαταλείπουν τον χώρο εργασίας λόγω εξουθένωσης.

Κρίσιμες ηλικίες: τα «κόκκινα» σημεία εξουθένωσης

Οι γυναίκες στα τέλη των 30 καλούνται να συνδυάσουν καριέρα με μικρά παιδιά – μια εξαντλητική εξίσωση. Στα μέσα των 50, το βάρος μεγαλώνει: εργασία, έφηβοι ή ενήλικοι απόγονοι, ηλικιωμένοι γονείς και… εμμηνόπαυση.

Κι όμως, πολλές αποδίδουν τα προειδοποιητικά σημάδια σε «απλή καθημερινότητα». Αυτός ο τρόπος ζωής συχνά μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά.

«Βλέπω γυναίκες που μεγάλωσαν με μητέρες-πρότυπα: αυτές που έβαζαν πάντα τους άλλους πρώτους, δούλευαν ασταμάτητα και δεν άφηναν χώρο για ξεκούραση», λέει η ψυχολόγος και ειδικός στο burnout Jaime Jonsson. «Αλλά αναρωτηθείτε: αυτό θέλετε να διδάξετε στις κόρες σας;»

Πώς να προλάβετε την εξουθένωση

• Απαλλαγείτε από τους “ενεργειακούς κλέφτες”. Αναγνωρίστε τι σας εξαντλεί και κάντε βήματα για να το αλλάξετε – έστω ξεκινώντας με την ανάθεση οικιακών εργασιών.
• Μιλήστε. «Αν δεν μιλήσετε, δεν μπορείτε να λύσετε το πρόβλημα», λέει η Blades. «Είτε στον εργοδότη, είτε σε φίλο, γιατρό, coach ή ψυχοθεραπευτή. Το να ζητάς βοήθεια δεν είναι αδυναμία, είναι στρατηγική».
• Καθημερινές ανάσες ηρεμίας. Κλείστε τα κινητά, σηκωθείτε από την καρέκλα, κάντε το διάλειμμά σας. Μη δεχτείτε την κόπωση ως φυσιολογική κατάσταση.
• Βάλτε όρια – μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής.
• Χτίστε ένα δίκτυο στήριξης – η επαφή με ανθρώπους που βιώνουν παρόμοια προβλήματα έχει δύναμη.
• Μάθετε να λέτε «όχι» – είναι απελευθερωτικό.
• Μην νιώθετε ενοχές επειδή δεν τα προλαβαίνετε όλα. Κανείς δεν μπορεί.

Burnout και καριέρα: το αόρατο φορτίο των γυναικών

«Οι γυναίκες έχουν μάθει να εργάζονται σκληρά και να περιμένουν την επιβράβευση – κάποτε – αν έρθει», σημειώνει η Blades. «Πολλές ηγετικές στελέχη που έχω προπονήσει, έχουν φτάσει σε τρομερά επιτεύγματα, αλλά ακόμα παλεύουν με το σύνδρομο του απατεώνα (impostor syndrome). Φοβούνται ότι το να ζητήσουν βοήθεια τις κάνει αδύναμες.»

Το αποτέλεσμα; Καταπιεσμένα συναισθήματα, άγχος, φόβος, εξάντληση. Και όλα αυτά συσσωρεύονται – μέχρι να «σπάσουν» και τις πιο δυνατές.

Τα σημάδια εξουθένωσης – Τι να προσέξετε

Στο νέο της βιβλίο The Quiet Burn, η Blades δίνει έμφαση στην αυτοφροντίδα. Τα συμπτώματα burnout περιλαμβάνουν:

• χρόνια εξάντληση
• ομίχλη εγκεφάλου
• ευερεθιστότητα
• αϋπνία
• ταχυπαλμίες
• αποξένωση από οικογένεια ή συναδέλφους

«Ρωτήστε τον εαυτό σας: Ποιες είναι οι αξίες μου; Ποιον σκοπό εξυπηρετώ; Τι ανάγκες έχω; Αν δεν ζείτε σε συμφωνία με αυτά, δεν θα μπορέσετε να δώσετε τον καλύτερό σας εαυτό – σε κανέναν».

Η μαρτυρία της Claire Ashley: burnout στην ιατρική, burnout στη μητρότητα

Η Claire Ashley, γιατρός και νευροεπιστήμονας, στα 36 της δούλευε ατελείωτες ώρες, με δύο μικρά παιδιά και σύζυγο που ταξίδευε συχνά. Η απουσία οικογενειακής στήριξης και το υψηλό κόστος φροντίδας παιδιών της δημιουργούσαν συναισθήματα αποτυχίας.

«Ένιωθα αποτυχημένη ως επαγγελματίας και ως μητέρα», λέει. «Έβραζα εσωτερικά, δεν κοιμόμουν, ήμουν μονίμως κουρασμένη και νευρική. Ή φώναζα ή έκλαιγα – αλλά συνέχιζα να πηγαίνω στη δουλειά και να “αντέχω”. Ήμουν σε κατάσταση επιβίωσης».

Μια βραδιά, υπέστη την πρώτη της κρίση πανικού – και κατάλαβε πως είχε φτάσει στα όρια.

Μίλησε με την προϊσταμένη της, δέχτηκε στήριξη από τον NHS Practitioner Health, και μείωσε τις ώρες εργασίας. Πλέον εργάζεται ως ελεύθερη επαγγελματίας (locum), με ευελιξία και ισορροπία.

Έγραψε το βιβλίο The Burnout Doctor και είναι πρέσβειρα του οργανισμού Doctors in Distress.

«Το burnout δεν είναι απλό στρες – είναι η τελική μορφή χρόνιου στρες. Και είναι σοβαρή ψυχική και σωματική κατάρρευση».

Το σώμα μιλά – και ο εγκέφαλος αλλάζει

Η Blades πήρε δραστικές αποφάσεις, αλλάζοντας ριζικά την επαγγελματική της στάση.

«Οι γυναίκες δεν ζητούν αυτό που θέλουν. Οι άντρες προάγονται με βάση το “δυναμικό” τους, οι γυναίκες με βάση τα επιτεύγματά τους. Αυτό τις κάνει να νιώθουν αόρατες.»

Η εμμηνόπαυση, οι οικογενειακές υποχρεώσεις και η σωματική καταπόνηση δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα.

Η Ashley προσθέτει μια συγκλονιστική επιστημονική διαπίστωση:

«Κατά την εξουθένωση, ο εγκέφαλος αλλάζει σχήμα. Η αμυγδαλή, υπεύθυνη για τα συναισθήματα, διογκώνεται και αντιδρά εντονότερα. Όταν το έμαθα, κατάλαβα πως το πρόβλημα δεν ήταν μόνο “στο μυαλό μου” – ήταν κυριολεκτικά στον εγκέφαλό μου».