Γιατροί από όλο τον κόσμο κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι το vaping (άτμισμα) δημιουργεί μια νέα γενιά εξαρτημένων από τη νικοτίνη — με τα παιδιά και τους εφήβους να βρίσκονται στη μεγαλύτερη απειλή για μακροχρόνιες, μη αναστρέψιμες βλάβες στην υγεία τους.
Παρότι παρουσιάζονται ως «ασφαλέστερη» εναλλακτική του καπνίσματος, οι έρευνες δείχνουν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα απέχουν πολύ από το να είναι ακίνδυνα. Μελέτες τα συνδέουν με καρδιαγγειακά προβλήματα, βλάβες στους πνεύμονες και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Η καθηγήτρια Maja-Lisa Løchen, καρδιολόγος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βόρειας Νορβηγίας, δήλωσε στο Euronews Health ότι «τα ηλεκτρονικά τσιγάρα κυκλοφορούν στην αγορά μόλις 15 χρόνια, αλλά υπάρχουν ήδη πάνω από 15.000 επιστημονικά άρθρα — εκ των οποίων τουλάχιστον χίλια αφορούν τις επιπτώσεις στην υγεία. Ξέρουμε πλέον αρκετά ώστε να συμπεράνουμε πως δεν πρόκειται για ακίνδυνο προϊόν».
Η ίδια προειδοποίησε ότι η ραγδαία αύξηση της χρήσης μεταξύ των νέων πρέπει να σημάνει συναγερμό παγκοσμίως.
Σύμφωνα με πανευρωπαϊκή έρευνα του 2023, το 22% των μαθητών ηλικίας 15–16 ετών δηλώνουν ότι κάνουν συστηματικά χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου — ποσοστό αυξημένο από το 14% πριν πέντε χρόνια. Μάλιστα, έρευνα που δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine έδειξε ότι το vaping αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού κατά 32%.
Ενώ τα ποσοστά καπνίσματος είχαν μειωθεί για δεκαετίες, το vaping αντιστρέφει αυτή την τάση. Στη Νορβηγία, η χρήση μεταξύ των νέων εκτινάχθηκε από το μηδέν στο 11% μέσα σε μόλις τέσσερα χρόνια, παρά την απαγόρευση πώλησης στη χώρα. Παράλληλα, το κάπνισμα παραδοσιακών τσιγάρων δείχνει ξανά ανοδική πορεία.
«Ξέρουμε ότι η έναρξη του vaping λειτουργεί σαν γέφυρα προς το κάπνισμα πραγματικών τσιγάρων», τόνισε η Løchen.
«Η βιομηχανία καπνού το γνωρίζει καλά — γι’ αυτό στοχεύει επιθετικά τα παιδιά με γλυκές γεύσεις και εντυπωσιακά σχέδια. Δεν είναι τυχαίο. Πρόκειται για μια νέα, οργανωμένη επιδημία που κατευθύνεται από τη βιομηχανία της νικοτίνης».
Οι πλήρεις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του vaping δεν θα είναι γνωστές για δεκαετίες. Ωστόσο, οι ερευνητές ήδη ανησυχούν σοβαρά:
Η Løchen τόνισε ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο επιβαρύνει το καρδιαγγειακό σύστημα με τρόπους παρόμοιους με το παραδοσιακό κάπνισμα:
«Αυξάνει την αρτηριακή πίεση, ανεβάζει τους παλμούς και σκληραίνει τις αρτηρίες — όλα παράγοντες κινδύνου για καρδιοπάθειες στη μετέπειτα ζωή».
Η νικοτίνη, ο εθιστικός παράγοντας, είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τους εφήβους. Ο US Surgeon General έχει προειδοποιήσει ότι μπορεί να μεταβάλλει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο, επηρεάζοντας μνήμη, μάθηση και προσοχή.
Η αντίδραση των κρατών στην «έκρηξη» του vaping διαφέρει.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει καλέσει τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίζουν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ως επικίνδυνα προϊόντα, τονίζοντας σε έκθεσή του το 2023 ότι δεν αποτελούν αποτελεσματικό εργαλείο διακοπής καπνίσματος σε σχέση με τις υπάρχουσες θεραπείες υποκατάστασης νικοτίνης.
Πέρα από τη νομοθεσία, οι ειδικοί τονίζουν ότι η εκπαίδευση είναι το κλειδί.
Η Løchen σημείωσε: «Πρέπει όχι μόνο να απαγορευτούν, αλλά και να γίνει κατανοητό από το ευρύ κοινό και τους επαγγελματίες υγείας ότι το vaping είναι πραγματικά επικίνδυνο. Οι δάσκαλοι πρέπει να εκπαιδευτούν, να ενταχθεί στα σχολικά προγράμματα, και οι γονείς να συμμετέχουν ενεργά».
Και κατέληξε: «Αυτή τη στιγμή, πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι είναι ασφαλές προϊόν ή ακόμη και εργαλείο διακοπής καπνίσματος — αλλά αυτό απλώς δεν ισχύει».
