Σημαντική επιδείνωση στην προσιτότητα της στέγασης στην Ελλάδα καταγράφεται την περίοδο 2018–2021, με τις αστικές περιοχές να εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά στεγαστικής υπερεπιβάρυνσης. Τα ευρήματα αυτά περιλαμβάνονται σε μελέτη που δημοσιεύεται στο τελευταίο Οικονομικό Δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος, την οποία υπογράφουν οι Νικόλαος Βέττας, Γιώργος Γατόπουλος, Αλέξανδρος Λουκάς, Αντώνης Μαυρόπουλος και Σωτήριος Σαπέρας.

Πρωταθλήτρια στην Ε.Ε. η Ελλάδα στην υπερεπιβάρυνση στέγασης

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat για το 2023, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την προσιτότητα της στέγασης.

Συγκεκριμένα, σχεδόν το 1/3 των νοικοκυριών σε αστικές περιοχές δαπανά άνω του 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για την κάλυψη του συνολικού στεγαστικού κόστους — περιλαμβανομένων ενοικίων, δανειακών δόσεων, λογαριασμών κοινής ωφέλειας και φόρων.

Η τάση αυτή οξύνθηκε περαιτέρω λόγω της ανόδου των τιμών των ακινήτων, της ενεργειακής κρίσης, αλλά και του αυξημένου κόστους δανεισμού, που σε συνδυασμό με τις χαμηλές δημόσιες δαπάνες για στέγαση (το 2022 ήταν από τις χαμηλότερες στην Ε.Ε.), καθιστούν το στεγαστικό πρόβλημα οικονομικά και κοινωνικά επιβαρυντικό.

Ανελαστική ανάγκη, ευελιξία μηδέν: Οι συνέπειες για τα νοικοκυριά

Η μελέτη καταγράφει ότι, δεδομένου του ανελαστικού χαρακτήρα της στέγασης ως ανάγκης, τα ελληνικά νοικοκυριά αναγκάζονται να περιορίσουν την κατανάλωση άλλων αγαθών, με άμεσες συνέπειες τόσο στην προσωπική ευημερία όσο και στη συσσώρευση πλούτου μέσω αποταμιεύσεων. Αυτή η συνθήκη, σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, επιδρά ανασταλτικά στις επενδύσεις και αποδυναμώνει το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Ποιες περιοχές χτυπά περισσότερο η κρίση στην προσιτή στέγη

Το Νότιο Αιγαίο, η Ήπειρος, η Αττική, η Θεσσαλονίκη και η Κεντρική Μακεδονία καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά νοικοκυριών χωρίς πρόσβαση σε προσιτή στέγαση. Η γεωγραφική διαφοροποίηση συνδέεται, όπως επισημαίνεται, με:

• Τη διάρθρωση του καθεστώτος κατοικίας (ιδιοκατοίκηση ή ενοικίαση)
• Τη διακύμανση των εισοδημάτων ανά περιφέρεια
• Την ένταση της ενεργειακής επιβάρυνσης
• Τις δομικές μεταβολές στα νοικοκυριά, όπως αλλαγές στον αριθμό μελών ή στην οικογενειακή κατάσταση

Η αστική συγκέντρωση των ενοικιαστών φαίνεται να είναι καθοριστικός παράγοντας, αφού περίπου το 60% των νοικοκυριών που ενοικιάζουν κατοικία δαπανούν άνω του 40% του εισοδήματός τους για στέγαση.

Η μελέτη δείχνει ότι οι νεότερες ηλικιακές ομάδες, τα νοικοκυριά με ανέργους επικεφαλής, καθώς και όσοι ζουν μόνοι ή σε πολυμελή νοικοκυριά, πλήττονται εντονότερα από την στεγαστική κρίση. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις στήριξης και την επείγουσα χάραξη στεγαστικής πολιτικής με κοινωνική και αναπτυξιακή διάσταση.