UPD (20.25): Κυρώθηκε, σήμερα, στην Ολομέλεια της Βουλής η Σύμβαση Παραχώρησης του έργου της μελέτης, κατασκευής, χρηματοδότησης, λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.) στο τμήμα Χανιά – Ηράκλειο, συνολικού μήκους 157 χλμ.
Το Έργο περιλαμβάνει και τμήμα «προαίρεσης», το τμήμα Κίσσαμος – Χανιά μήκους περίπου 30 χλμ. Η προαίρεση αυτή θα ασκηθεί αμέσως μετά την έκδοση των Περιβαλλοντικών Όρων του τμήματος.
Κατά την ομιλία του, ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρίστος Δήμας τόνισε ότι ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης είναι ο βασικός οδικός αναπτυξιακός άξονας του νησιού, που θα διασφαλίσει την ασφάλεια των μετακινήσεων, ενώ ταυτόχρονα θα λειτουργήσει ως καταλύτης για την οικονομική, τουριστική και κοινωνική πρόοδο της Κρήτης στο σύνολό της.
Ο κ. Δήμας δήλωσε ότι ταυτόχρονα με την έναρξη των πρόδρομων εργασιών που προβλέπονται από τη Σύμβαση, το Υπουργείο έχει ζητήσει από τον παραχωρησιούχο τη σύνταξη μελετών για παρεμβάσεις οδικής ασφάλειας σε τμήματα όπου έχουν καταγραφεί τροχαία ατυχήματα, με σκοπό κάποια από αυτά να αρχίσουν να υλοποιούνται από αυτό το καλοκαίρι.
Ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών επανέλαβε ότι: «Στρατηγικός στόχος της Κυβέρνησης παραμένει ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης να αποτελέσει έναν ενιαίο, σύγχρονο και ασφαλή οδικό άξονα που θα συνδέει την Κίσσαμο με τη Σητεία, τη δυτική άκρη του νησιού με την ανατολική».
Σχετικά, συμπλήρωσε ότι για την επέκταση του ΒΟΑΚ και προς τα ανατολικά έχουν ήδη εκπονηθεί μελέτες για την έκταση από τον Άγιο Νικόλαο έως την Παχιά Άμμο, ενώ το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών θα χρηματοδοτήσει το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα τις μελέτες από την Παχιά Άμμο μέχρι τη Σητεία.
Ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών επεσήμανε την καθοριστική συμβολή της ελληνικής κυβέρνησης που με επιμονή, συνέπεια και συνεχείς διαπραγματεύσεις εξασφάλισε τη χρηματοδότηση και την ένταξη του έργου σε τροχιά υλοποίησης προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος και της τοπικής κοινωνίας.
Αναφορικά με το ζήτημα των διοδίων, ο κ. Δήμας τόνισε:
«Δεν υπάρχει αυτοκινητόδρομος χωρίς διόδια. Η μη επιβολή διοδίων κατ’ εξαίρεση, θα συνιστούσε περαιτέρω επιβάρυνση των φορολογουμένων όλης της χώρας για την απόσβεση της δαπάνης κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης του έργου».
Κλείνοντας την τοποθέτησή του, ο κ. Δήμας είπε:
«Με τη σημερινή κύρωση, επιβεβαιώνουμε το αυτονόητο! Ένα έργο που καθυστέρησε να ξεκινήσει, αλλά πλέον θεμελιώνεται σε στέρεες βάσεις, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και μακροπρόθεσμη προοπτική, υπό την καθοδήγηση του Πρωθυπουργού. Όλες οι κυβερνήσεις Κυριάκου Μητσοτάκη από το 2019 εργάστηκαν μεθοδικά και συστηματικά για να φτάσουμε σήμερα στην κύρωση της Σύμβασης του κεντρικού τμήματος του ΒΟΑΚ και ειδικότερα, όλοι οι προκάτοχοί μου. Εμείς είμαστε έμπρακτα με τον ΒΟΑΚ, θα υπερψηφίσουμε και έτσι θα γίνει η πραγματικότητα. Άρα, κάποιοι είναι με τις μικροπολιτικές δικαιολογίες και κάποιοι είναι με τα έργα».
Απαντώντας στην κριτική που διατυπώθηκε από την Αντιπολίτευση, ο Υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών Νίκος Ταχιάος, μεταξύ άλλων, επεσήμανε:
«Μας κατηγορείτε για τη Σύμβαση, η οποία όμως αποτελεί το προϊόν ενός διαγωνισμού που ξεκίνησε επί ΣΥΡΙΖΑ, το 2018. Ο διαγωνισμός αφορούσε την μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή και λειτουργία του τμήματος αυτού του ΒΟΑΚ με Σύμβαση Παραχώρησης. Και διερωτώμαι: υπάρχει πουθενά, παγκοσμίως, Σύμβαση Παραχώρησης με την οποία να καλείται κάποιος να χρηματοδοτήσει ένα έργο και να μην αποπληρωθεί για αυτό; Δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ μας λέει ότι θα καταγγείλει τη σύμβαση; Θα την αλλάξει; Ποια; Τη σύμβαση που είναι προϊόν ενός διαγωνισμού που ο ίδιος δημοπράτησε, που ο ίδιος ξεκίνησε με αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά;
Εμείς είπαμε ότι οι αστικές μετακινήσεις δεν θα έχουν διόδια. Αυτό σημαίνει ότι η κατασκευή του έργου, η οποία κοστίζει περίπου 2,1 δισ. ευρώ- θα πρέπει να καλυφθεί από τις υπόλοιπες μετακινήσεις. Αυτά τα χρήματα – το κόστος κατασκευής του έργου – πρέπει να αποπληρωθούν, είτε αφορούν τα ιδία κεφάλαια, είτε αφορούν τα δάνεια. Για να αποπληρωθούν λοιπόν, χρειάζεται να υπάρχουν διόδια. Όσον αφορά στην τιμή τους, πράγματι, καταλήξαμε σε σκιώδη διόδια αφού όμως επιτύχαμε έκπτωση από το ανώτατο όριο του 100%. Τα σκιώδη διόδια λοιπόν, ήταν αναγκαία προκειμένου το αντίτιμο που θα καταβάλουν οι χρήστες στην Κρήτη να διαμορφωθεί με τις ίδιες χιλιομετρικές χρεώσεις με αυτές που ισχύουν σε όλη την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα. Δηλαδή, εάν το απαιτούμενο ύψος των διοδίων για να γίνει η αποπληρωμή της επένδυσης το πλήρωναν αποκλειστικά οι χρήστες – όπως πιθανόν θα θέλατε ή υπονοείτε – θα έπρεπε το κόστος να είναι αυτό το οποίο ισχύει σε όλη την Ελλάδα, επιβαρυμένα κατά τουλάχιστον 64%.
Εμείς θεωρούμε ότι η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τη Σύμβαση Παραχώρησης την οποία καλείται να κυρώσει η Βουλή φέρνει σε πέρας ένα πάρα πολύ δύσκολο έργο, το οποίο θα το διαχειριστούμε με απόλυτη ενότητα με την τοπική κοινωνία. Θα διαβουλευτούμε με όλους τους Δήμους, θα διαβουλευτούμε με την Περιφέρεια και με όσους έχουν άποψη για το έργο».
Τεχνικά Στοιχεία της Σύμβασης Παραχώρησης
Η χρηματοδότηση του έργου προέρχεται από τρεις διαφορετικές πηγές:
Η Σύμβαση προβλέπει ανώτατο ύψος διοδίων τελών 0,053 Ευρώ ανά χλμ. προ ΦΠΑ (ότι ισχύει σε όλους τους αυτοκινητόδρομους της χώρας) σε τιμές 2022 για τα οχήματα κατηγορίας 2 (Οχήματα με ή χωρίς ρυμουλκούμενο και ύψος μέχρι 2,20 μ.) ενώ οι λοιπές κατηγορίες είναι οι ίδιες με τους άλλους αυτοκινητόδρομους.
Δεδομένου ότι τα έσοδα από τα καθορισμένα Διόδια Τέλη δεν επαρκούν για την κάλυψη του συνολικού κόστους της υποδομής (συμπεριλαμβανομένων λειτουργίας, συντήρησης, εξυπηρέτησης δανείων και απόδοσης ιδίων κεφαλαίων), το Δημόσιο επέλεξε την καταβολή Σκιωδών Διοδίων προς τον Παραχωρησιούχο. Το ποσοστό αυτών αποτέλεσε στοιχείο ανάδειξης του Διαγωνισμού και ανέρχεται σε 64,62% επί του κατά περίπτωση επιβαλλόμενου Διοδίου Τέλους.
Η σύμβαση προβλέπει επιπλέον ότι, αν η απόδοση της επένδυσης του Παραχωρησιούχου ξεπεράσει το συμφωνημένο όριο, το ποσοστό των Σκιωδών Διοδίων μειώνεται κλιμακωτά και εν τέλει μηδενίζεται.
Η σύμβαση παραχώρησης του τμήματος Χανιά – Ηράκλειο συνάπτεται μεταξύ, αφενός, του Ελληνικού Δημοσίου και της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «ΔΙΚΤΑΙΟΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ», και, εκ τρίτου, της ανώνυμης εταιρείας «ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ». Η Σύμβαση Παραχώρησης έχει διάρκεια 35 έτη, εκ των οποίων τα 5 αφορούν την Περίοδο Μελετών και Κατασκευών.
Όσον αφορά τη λήξη της περιόδου παραχώρησης θεσπίζεται η διαδικασία επιστροφής του έργου στο Δημόσιο, με διαδοχικές επιθεωρήσεις του Έργου προς διαπίστωση της κατάστασής του, σύμφωνα με τις συμβατικές απαιτήσεις.
Νωρίτερα, το πρωί το energodromio.gr έγραφε:
Την προαίρεση του τμήματος Κίσσαμος – Χανιά του Βόρειου Οδικού Αξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) μήκους 31 χιλιομέτρων βάζει μπρος το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών λίγες εβδομάδες μετά την υπογραφή της σύμβασης του έργου Χανιά – Ηράκλειο. Την Τετάρτη, μόλις μία ημέρα πριν την κύρωση της σύμβασης από τη Βουλή, ο υφυπουργός Υποδομών, Νίκος Ταχιάος ανακοίνωσε μιλώντας στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου ότι εστάλη προς έγκριση από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και για το τμήμα της προαίρεσης.
Η συζήτηση της σύμβασης του ΒΟΑΚ στην Επιτροπή ολοκληρώθηκε χθες (28/5) εν μέσω αντιδράσεων από φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τεχνικά και εμπορικά επιμελητήρια και εκπροσώπους των κλάδων μεταφορών και τουρισμού του νησιού με κυρίαρχη αιχμή το γεγονός ότι από τον σύγχρονο αυτοκινητόδρομο έχει μείνει εκτός ο νομός Λασιθίου.
Κυρίαρχο ζήτημα που αναδείχθηκε τόσο από τους φορείς όσο και από την αντιπολίτευση ήταν η απουσία των βασικών παραρτημάτων της σύμβασης κατά τη συζήτηση, με τον κ. Ταχιάο να δεσμεύεται ότι θα κατατεθούν στην Ολομέλεια της Βουλής.
Κριτική συγκέντρωσε και το ζήτημα της εγκατάστασης προσωρινών σταθμών διοδίων «εξοικείωσης» πριν την ολοκλήρωση του έργου, με φορείς και δημάρχους να ζητούν την πρόβλεψη ρητής εξαίρεσης χωρίς αστερίσκους για τους μόνιμους κατοίκους, τους εργαζόμενους, τα τουριστικά λεωφορεία, τονίζοντας τον νησιωτικό χαρακτήρα της Κρήτης και τη συνεισφορά της στον τουρισμό.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ανάγκη ένταξης στο έργο και του τμήματος Αγίου Νικολάου – Σητείας, καθώς ο αποκλεισμός του ανατολικού άκρου της Κρήτης θεωρείται ότι οδηγεί σε μια Κρήτη δύο ταχυτήτων, με σοβαρές αναπτυξιακές και κοινωνικές συνέπειες για το Λασίθι.
Αντίστοιχα, στον δυτικό άξονα, οι δήμοι Κισσάμου, Πλατανιά και Χανίων ζητούν σαφείς δεσμεύσεις για κόμβους και παράπλευρο οδικό δίκτυο, ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση των πολιτών χωρίς χρέωση, αλλά και η συνδεσιμότητα με τουριστικές περιοχές και υποδομές.
Σε ό,τι αφορά την ευρύτερη περιοχή του Ηρακλείου, η απουσία νότιας παράκαμψης της πόλης, η οποία διχοτομείται από τον ΒΟΑΚ, προκαλεί έντονες αντιδράσεις. Δήμαρχοι, όπως του Ηρακλείου και του Μαλεβιζίου, επεσήμαναν ότι δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για μελλοντική αποσυμφόρηση, ούτε για την ένταξη μέτρων ενίσχυσης της οδικής ασφάλειας, κάτω διαβάσεων και ηχοπετασμάτων. Επιπλέον, ο κόμβος του αεροδρομίου Ν. Καζαντζάκης φαίνεται να αγνοείται πλήρως από τον σχεδιασμό.
Τα Τεχνικά Επιμελητήρια Ανατολικής και Δυτικής Κρήτης και το Οικονομικό Επιμελητήριο διατύπωσαν ξεκάθαρα ότι το έργο δεν μπορεί να κριθεί υπεύθυνα χωρίς πρόσβαση στα βασικά έγγραφα και οικονομοτεχνικά δεδομένα. Ζήτησαν τη σύσταση ανεξάρτητης επιτροπής παρακολούθησης με συμμετοχή τοπικών φορέων, εξαμηνιαίες απολογιστικές εκθέσεις, καθώς και την επιβολή ρητρών σε περιπτώσεις μη υλοποίησης υποσχέσεων, όπως τα διόδια ή τα αντιπλημμυρικά έργα.
Ο περιφερειάρχης Κρήτης, Σταύρος Αρναουτάκης, σημείωσε ότι οι μελετητές δεν συζήτησαν ποτέ με τις τοπικές αρχές, ενώ επανέλαβε την πάγια θέση για έναν ΒΟΑΚ που να καλύπτει ολόκληρο το νησί από Κίσσαμο έως Σητεία.
Από την πλευρά τους οι δήμαρχοι Ηρακλείου και Μαλεβιζίου Αλέξανδρος Καλοκαιρινός και Μενέλαος Μποκέας, οι οποίοι έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας, κίνηση που απειλεί την έγκαιρη ολοκλήρωση του έργου εντός των σφιχτών χρονοδιαγραμμάτων, ανέφεραν ότι σε περίπτωση που ευοδωθεί ο διάλογος που έχουν ξεκινήσει με το υπουργείο και γίνουν δεκτά τα αιτήματά τους, θα μπορούσαν να προβούν και σε απόσυρση της προσφυγής.
Νίκος Ταχιάος: Η παραχώρηση είναι εργαλείο που διευκολύνει την υλοποίηση έργων μεγάλου κόστους
«Συζητάμε για τη μεγάλη εικόνα, για ένα έργο τεράστιο, όχι μικρές τοπικές εικόνες για κάθε περιοχή», ανέφερε ο κ. Ταχιάος. Όπως εξήγησε, το έργο ξεπερνά τα μέχρι σήμερα δεδομένα για τα ελληνικά δημόσια έργα και απαιτεί έναν νέο τρόπο σκέψης, αλλά και ένα αποτελεσματικό χρηματοδοτικό μοντέλο. «Η παραχώρηση δεν είναι εξ ορισμού καλή ή κακή. Είναι ένα εργαλείο που μας διευκολύνει να προχωρήσουμε ένα έργο που με τα σημερινά δημοσιονομικά δεδομένα θα ήταν αδύνατο να γίνει από το Δημόσιο», τόνισε. Και προσέθεσε: «Αν μιλούσαμε για δημόσιο έργο, θα έπρεπε να έχουμε στο τραπέζι 2 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτά δεν υπάρχουν».
Σύμφωνα με τα όσα είπε ο υφυπουργός, η χρηματοδοτική δομή του έργου αποδεικνύει και τη δυσκολία: Ο παραχωρησιούχος καλείται να δανειστεί 1,079 δισ. ευρώ, πέραν των ιδίων κεφαλαίων. Το Δημόσιο συμμετέχει με 643 εκατ. ευρώ, ενώ το συνολικό κόστος ξεπερνά τα 2 δισ. ευρώ. «Η Ελλάδα δεν μπορεί να δανειστεί τόσο εύκολα αυτά τα ποσά. Όποιος συγκρίνει ανόμοια έργα ή θεωρεί ότι αυτά μπορούν να γίνουν χωρίς δανεισμό, απλώς αγνοεί την πραγματικότητα», τόνισε προσθέτοντας ότι κανένας δανεισμός δε θα μπορούσε να γίνει χωρίς τόκους.
Επισήμανε, δε, ότι το χρηματοδοτικό μοντέλο έχει εξεταστεί εξονυχιστικά από τις τράπεζες και περιλαμβάνει ρίσκο για τον ανάδοχο, σε περίπτωση που δεν επιβεβαιωθεί η κυκλοφοριακή πρόβλεψη.
Ο κ. Ταχιάος στάθηκε ιδιαίτερα στην κριτική για τα διόδια: «Υπάρχουν πολλές παρανοήσεις. Τα διόδια στα Χανιά δεν μπαίνουν αύριο – προβλέπεται να ξεκινήσουν 54 μήνες μετά την υπογραφή της σύμβασης, δηλαδή στο τέλος της λεγόμενης Τ1 περιόδου (60 μηνών). Και φυσικά, θα εφαρμοστούν μόνο όπου έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή». Παράλληλα, τόνισε τη σημασία να προχωρήσουμε σε ενιαίο, αναλογικό σύστημα χρέωσης, με σαφή κοινωνικά κριτήρια και απαλλαγές, όπως ήδη προβλέπεται για άτομα με αναπηρία.
Αναφερόμενος στις κατηγορίες για εγκατάλειψη του Λασιθίου, ο κ. Ταχιάος υπογράμμισε ότι «ο ΒΟΑΚ αφορά όλη την Κρήτη. Δεν τελειώνει στο Ηράκλειο, ξεκινά από την Κίσσαμο και φτάνει μέχρι τη Σητεία. Η δέσμευση του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι ξεκάθαρη».
Ωστόσο, παραδέχτηκε ότι τμήματα όπως ο Άγιος Νικόλαος – Σητεία δεν είναι δυνατό να ενταχθούν τώρα λόγω κόστους και ωριμότητας, τονίζοντας ότι αυτό το ενδεχόμενο διερευνήθηκε. Ωστόσο τόνισε πως αυτό δεν σημαίνει ότι το έργο εγκαταλείπεται. «Αντιμετωπίζουμε το κάθε τμήμα με τα χαρακτηριστικά του. Όχι με ιδεοληψίες».
Σημείωσε ότι ο διάλογος με την τοπική κοινωνία έχει ξεκινήσει ξεκαθαρίζοντας πάντως ότι δεν θα διεξαχθεί με όρους διεκδικητικού μαξιμαλισμού. «Θα γίνει με στρατηγική ωριμότητα». Έδωσε μάλιστα στοιχεία και για την κυκλοφοριακή μελέτη που έχει προηγηθεί προκειμένου τα ενδιαφερόμενα μέρη να καταλήξουν στο χρηματοδοτικό μοντέλο. Βάσει των στοιχείων για τη μέση ετήσια κυκλοφορία, προκύπτει:
«Αυτό δείχνει ότι οι μετακινήσεις είναι κατά βάση τοπικές. Δεν υπάρχουν εκτεταμένες διανομαρχιακές μετακινήσεις. Αυτή η μελέτη ήταν κρίσιμη για να καταρτιστεί ρεαλιστικό χρηματοδοτικό μοντέλο», εξήγησε.
