Μεταξύ τεχνικών προκλήσεων και οικονομικών εκκρεμοτήτων, ολοκληρώνεται η διαδικασία επιστροφής του τροχαίου σιδηροδρομικού υλικού από τη ΓΑΙΑΟΣΕ στο νέο ΟΣΕ (Σιδηρόδρομοι Ελλάδας – ΟΣΕ) στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής αναδιάρθρωσης του σιδηροδρομικού τομέα και της ενοποίησης των εταιρειών του σιδηροδρόμου υπό την ομπρέλα του ΟΣΕ. Η σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση, που υπεγράφη αυτή την εβδομάδα από τους υπουργούς Οικονομικών Κυριάκο Πιερρακάκη και Μεταφορών Κωνσταντίνο Κυρανάκη, σηματοδοτεί το τέλος της εμπλοκής της ΓΑΙΑΟΣΕ στη διαχείριση του τροχαίου υλικού και τη μεταφορά της ευθύνης στον ΟΣΕ.
Η ΓΑΙΑΟΣΕ, που μέχρι πρότινος είχε την αρμοδιότητα της διαχείρισης και εκμετάλλευσης των τρένων, διατηρεί πλέον μόνο το σκέλος των σιδηροδρομικών ακινήτων. Αντιθέτως, ο ΟΣΕ επωμίζεται όχι μόνο τη φυσική μεταβίβαση των οχημάτων, αλλά και σημαντικό όγκο ανοιχτών νομικών, τεχνικών και οικονομικών ζητημάτων, πολλά από τα οποία αφορούν τη Hellenic Train.
Η απόφαση ορίζει ότι η ΓΑΙΑΟΣΕ θα πρέπει να ολοκληρώσει, εντός μιας εβδομάδας, την πλήρη απογραφή του τροχαίου υλικού που δεν βρίσκεται υπό μίσθωση, καθώς και των διαθεσίμων ανταλλακτικών για τα συστήματα ETCS. Εξαιρούνται από την απογραφή τα τρένα που κρίνονται τεχνικά μη επιδιορθώσιμα ή ακατάλληλα για περαιτέρω χρήση, όπως επίσης και ορισμένες μονάδες που προορίζονται για παραχώρηση ή ανακύκλωση.
Η τελική καταγραφή θα συνοδευτεί από πρωτόκολλο παράδοσης – παραλαβής που θα υπογραφεί από τις δύο πλευρές, στο οποίο θα περιλαμβάνονται όλες οι υφιστάμενες συμβάσεις μίσθωσης τροχαίου υλικού, καθώς και συνοδευτικά έγγραφα.
Τεχνική αξιολόγηση του τροχαίου υλικού από τον ΟΣΕ
Από τη στιγμή της παραλαβής, ο ΟΣΕ αναλαμβάνει την υποχρέωση για πλήρη τεχνική αποτίμηση όλων των μονάδων, είτε αυτές βρίσκονται ήδη σε χρήση είτε όχι. Η αξιολόγηση αυτή θα περιλαμβάνει την τεχνική ταυτοποίηση κάθε μονάδας, την εκτίμηση της κατάστασης λειτουργίας, τον προσδιορισμό του βαθμού συντήρησης και τον υπολογισμό της εναπομένουσας διάρκειας ζωής τους.
Ο ΟΣΕ θα εξετάσει επίσης κατά πόσο το τροχαίο υλικό συμμορφώνεται με τις ισχύουσες ευρωπαϊκές και εθνικές τεχνικές προδιαγραφές, όπως αυτές αφορούν τη μηχανική κατασκευή, τα συστήματα πέδησης, τον εξοπλισμό ασφαλείας, τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις, τις συνθήκες για τους επιβάτες, τη συντήρηση και την τεκμηρίωση λειτουργίας.
Η διάρκεια της διαδικασίας αξιολόγησης ορίζεται σε δώδεκα μήνες. Το έργο είχε αρχικά προβλεφθεί σε διαγωνισμό της ΓΑΙΑΟΣΕ, προϋπολογισμού σχεδόν 1 εκατ. ευρώ με ΦΠΑ, το οποίο ωστόσο δεν συμβασιοποιήθηκε ποτέ. Πλέον ο ΟΣΕ καλείται είτε να αξιοποιήσει το υπάρχον διαγωνιστικό πλαίσιο είτε να προκηρύξει νέο διαγωνισμό.
Το πρόγραμμα περιλάμβανε την αξιολόγηση συνολικά 2.889 μονάδων τροχαίου υλικού, οι οποίες βρίσκονται κατανεμημένες σε εννέα σημεία συντήρησης (όπως Καλαμάτα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη, Ρέντη, Λάρισα, κ.ά.) και 83 σημεία απόθεσης στο εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο.
Οικονομικές εκκρεμότητες μεταξύ ΟΣΕ και Hellenic Train
Εκτός από το έργο της τεχνικής αξιολόγησης όμως, ο ΟΣΕ αναλαμβάνει και σημαντικές εκκρεμότητες οικονομικής φύσεως. Σύμφωνα με τα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία της ΓΑΙΑΟΣΕ, οι συνολικές απαιτήσεις της από τη Hellenic Train αγγίζουν τα 60,2 εκατομμύρια ευρώ και αφορούν μισθώματα τροχαίου υλικού και σιδηροδρομικών ακινήτων. Μέρος αυτών αφορά τη χρήση 156 μονάδων τροχαίου υλικού, για τις οποίες διεκδικούνται ποσά 1,2 εκατ. ευρώ για το 2023 και αντίστοιχα για το 2024.
Η Hellenic Train έχει αμφισβητήσει τις παραπάνω χρεώσεις, υποστηρίζοντας ότι είχε προβεί σε νόμιμη επιστροφή των μονάδων, η οποία όμως δεν έγινε αποδεκτή λόγω μη τήρησης τεχνικών όρων. Από την πλευρά της, η ΓΑΙΑΟΣΕ επιμένει πως οι μονάδες αυτές δεν της έχουν παραδοθεί και έχει καταθέσει τις σχετικές αξιώσεις στο πλαίσιο συνυποσχετικού διαιτησίας που υπεγράφη τον Μάιο του 2025.
Πέραν αυτών, η ΓΑΙΑΟΣΕ διεκδικεί αποζημιώσεις για ζημιές και απώλειες τροχαίου υλικού από ατυχήματα, καθώς και φθορές που προκάλεσαν απομείωση της αξίας του. Αντίστοιχα, η Hellenic Train έχει προβάλλει δικές της απαιτήσεις ύψους 21,1 εκατ. ευρώ για συμπληρωματικές εργασίες συντήρησης που – κατά την άποψή της – δεν καλύφθηκαν από τις υφιστάμενες συμβάσεις.
Η διαιτητική διαδικασία που έχει δρομολογηθεί περιορίζεται αποκλειστικά σε υποθέσεις που αφορούν την περίοδο έως το τέλος του 2024, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο νέων διεκδικήσεων στο μέλλον.
Σε εταιρία διαχείρισης ακινήτων μετεξελίσσεται η ΓΑΙΑΟΣΕ
Με την αποχώρησή της από το κομμάτι του τροχαίου υλικού, η ΓΑΙΑΟΣΕ εστιάζει πλέον αποκλειστικά στην αξιοποίηση της σιδηροδρομικής ακίνητης περιουσίας, φιλοδοξώντας να αυξήσει σημαντικά τα σχετικά έσοδα. Το 2024, η εταιρεία παρουσίασε κύκλο εργασιών ύψους 21,88 εκατ. ευρώ (από 21,72 εκατ. ευρώ το 2023), εκ των οποίων τα 15,28 εκατ. ευρώ προέρχονταν από μισθώματα τροχαίου υλικού, τα 6,2 εκατ. ευρώ από ακίνητα και περίπου 386 χιλ. ευρώ από λειτουργία φωτοβολταϊκού σταθμού.
Με δεδομένο ότι πλέον τα μισθώματα τροχαίου υλικού δεν θα αποτελούν πηγή εσόδων, η ΓΑΙΑΟΣΕ στοχεύει στην αναβάθμιση της ακίνητης περιουσίας της για να εξισορροπήσει τη μείωση στον κύκλο εργασιών της.
