Το νερό μπαίνει σε μια νέα, πιο απαιτητική εποχή για την Ελλάδα και την Ευρώπη. Το στοίχημα δεν αφορά πλέον μόνο την ποιότητα, αλλά και την ποσότητα, και ειδικά για την Αττική όλα δείχνουν ότι δεν πρέπει να περιμένουμε εύκολη επιστροφή στην «κανονικότητα». Αυτό έχει άμεσες συνέπειες στην οικονομία και την κοινωνία. Η αγροτική παραγωγή και η ασφάλεια τροφίμων, ο τουρισμός, η βιομηχανία, ακόμη και νέες δραστηριότητες όπως τα data centres και το υδρογόνο, έχουν κοινό παρονομαστή την ανάγκη για σταθερή πρόσβαση σε νερό. Την ίδια στιγμή, το αστικό πράσινο στην Αττική παραμένει περιορισμένο, παρότι λειτουργεί ως η πιο αποτελεσματική ασπίδα απέναντι στις ολοένα συχνότερες και εντονότερες θερινές θερμοκρασίες.
Σε αυτό το πλαίσιο, το παράδειγμα του Δήμου Μαρκοπούλου μπορεί να σταθεί ως ουσιαστικό case study κλιματικής προσαρμογής για τις ελληνικές πόλεις, γιατί δείχνει πώς μπορούμε να αυξήσουμε το διαθέσιμο νερό χωρίς απαραίτητα να «κυνηγάμε» νέους φυσικούς πόρους. Συγκεκριμένα, το Μαρκόπουλο δείχνει πως, αξιοποιώντας αρχές κυκλικής οικονομίας με πιο χαρακτηριστικό εργαλείο την επαναχρησιμοποίηση μέσω ανάκτησης νερού σε τοπική, κατανεμημένη κλίμακα, μπορούμε να αυξήσουμε τη προσφορά νερού, ακόμα και σε περιόδους ξηρασίας.
Για να φτάσουμε εδώ, μια κρίσιμη αλλαγή οπτικής ήταν επιβεβλημένη: να πάψουμε να βλέπουμε τις υποδομές επεξεργασίας νερού μόνο ως εργαλεία «περιβαλλοντικής προστασίας» και να τις αντιμετωπίσουμε και ως «εργοστάσια» παραγωγής πόρων. Η λογική του sewer mining το οποίο λειτουργεί πια στο Μαρκόπουλο, εντάσσεται στη νέα αυτή οπτική.
Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου IMPETUS και με συνεργασία ΕΜΠ και ΕΥΔΑΠ, σχεδιάστηκε και εγκαταστάθηκε μια αποκεντρωμένη μονάδα ανάκτησης νερού, την οποία ονομάζουμε sewer mining, κοντά στον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό. Πρόκειται για συμπαγές σύστημα τύπου container, με ημερήσια δυναμικότητα 24 m³, που παράγει ανακτημένο νερό υψηλής ποιότητας, κατάλληλο για άρδευση χώρων πρασίνου. Η επεξεργασία βασίζεται σε τεχνολογία MBR σε συνδυασμό με απολύμανση UV, ενώ η εγκατάσταση έχει σχεδιαστεί για ενεργειακή αυτονομία με φωτοβολταϊκά και για απομακρυσμένη παρακολούθηση με ενσωμάτωση σε πλατφόρμα ψηφιακού διδύμου. Έτσι, η λειτουργία δεν προϋποθέτει μόνιμη φυσική παρουσία σε κάθε μονάδα, αλλά μπορεί να υποστηριχθεί κεντρικά, κάτι κρίσιμο αν μιλάμε για πολλαπλές εγκαταστάσεις στον αστικό ιστό.
Η αξία του παραδείγματος στο Μαρκόπουλο δεν είναι μόνο τεχνολογική. Είναι διοικητική και συστημική. Η πρακτική εφαρμογή μιας καινοτομίας προϋποθέτει και το κατάλληλο νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Προϋποθέτει πχ. κατάλληλη διαδικασία αδειοδότησης για τέτοιες κατανεμημένες μονάδες, οι οποίες δεν υπήρχαν ως τεχνολογία όταν δημιουργήθηκε το παρόν πλαίσιο. Για να επικαιροποιηθεί όμως ένα κανονιστικό πλαίσιο, ο νομοθέτης χρειάζεται τα κατάλληλα παραδείγματα και την σωστή εμπειρία εφαρμογής και με αυτή την οπτική, το παράδειγμα του Μαρκόπουλου μπορεί να είναι καταλυτικό, διευκολύνοντας τέτοιες λύσεις να αναπαραχθούν και αλλού (ήδη είναι σε εξέλιξη η κατασκευή τέτοιων μονάδων στον Δήμο Αθηναίων) και να στηρίξουν, μαζί με άλλα μέτρα, κεντρικά και τοπικά, μια μακροπρόθεσμη εθνική πολιτική για την ανθεκτικότητα στο νερό.
*Ο Χρήστος Μακρόπουλος είναι Καθηγητής Αστικής Υδρολογίας, Διαχείρισης Υδατικών Πόρων και Υδροπληροφορικής, Διευθυντής Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Υδραυλικής, Σχολή Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ
