Η κλασική ερώτηση «Ποια είναι η καλύτερη εποχή για να ταξιδέψω;» φαίνεται πως ανήκει στο παρελθόν. Η κλιματική αλλαγή ανατρέπει τις σταθερές που για δεκαετίες καθόριζαν τον τουριστικό προγραμματισμό, μετατρέποντας τον καιρό σε αστάθμητο παράγοντα που απαιτεί προσαρμοστικότητα, σωστή πληροφόρηση και νέες ταξιδιωτικές συνήθειες.
Η κλιματική αλλαγή ξαναγράφει τους κανόνες των διακοπών και των αποδράσεων όπως τις ξέραμε και οι ταξιδιώτες καλούνται να προσαρμοστούν.
Η δημοσιογράφος Tarang Mohnot του BBC αφηγείται:
«Πέρασα τον Απρίλιο και τον Μάιο ταξιδεύοντας στο Νεπάλ – παραδοσιακά η ιδανική περίοδος για πεζοπορία και συχνά διαφημιζόμενη ως “η καλύτερη εποχή για να πας”. Σχεδόν κάθε διαδικτυακός οδηγός υποσχόταν καθαρούς ουρανούς και άνετες θερμοκρασίες. Αντ’ αυτού, βρήκα θολό, ρυπασμένο αέρα και περιορισμένη ορατότητα, ειδικά σε χαμηλά υψόμετρα. Οι πρώιμοι μουσώνες σάρωσαν τη χώρα, καθαρίζοντας προσωρινά την ατμόσφαιρα αλλά φέρνοντας καταρρακτώδεις βροχές για τις οποίες δεν ήμουν προετοιμασμένη. Η απόσταση μεταξύ προσδοκίας και πραγματικότητας ήταν σοκαριστική».
Αυτό δεν είναι μόνο πρόβλημα του Νεπάλ· ταξιδιωτικές εμπειρίες ανά τον κόσμο διαταράσσονται από ακραία καιρικά φαινόμενα. Η Αυστραλία κατέγραψε τον θερμότερο Μάρτιο στην ιστορία της, με θερμοκρασίες 2,41°C πάνω από τον μέσο όρο. Στην Ιαπωνία, οι ανθισμένες κερασιές εμφανίζονται πιο νωρίς από ποτέ. Παντού, τα καλοκαίρια μακραίνουν, οι χειμώνες μικραίνουν και «ψεύτικες άνοιξες» κάνουν την εμφάνισή τους.
Ο Jonathan Erdman, ανώτερος μετεωρολόγος της The Weather Company, εξηγεί:
«Η υπερθέρμανση του πλανήτη από τη δεκαετία του 1980 αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση καυσώνων, ξηρασιών και πλημμυρών – φαινόμενα που εκδηλώνονται πιο συχνά το καλοκαίρι, όταν ο τουρισμός κορυφώνεται».
Ωστόσο, η απροσ predictability δεν περιορίζεται στις θερινές διακοπές. «Υπερβολικά υγρές ή ξηρές περίοδοι μπορούν να συμβούν οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου, ακόμη και στις ενδιάμεσες σεζόν, εάν τα καιρικά μοτίβα “κολλήσουν”», προσθέτει ο Erdman.
Παλιότερα, η «καλύτερη εποχή» σήμαινε την υψηλή τουριστική περίοδο: καλός καιρός και εύκολη πρόσβαση σε εμπειρίες. Αργότερα, οι οδηγοί έγιναν πιο εξειδικευμένοι: για την Ιταλία, Απρίλιος και Οκτώβριος για λιγότερο κόσμο, Φεβρουάριος για το καρναβάλι της Βενετίας ή Ιανουάριος για σκι στις Δολομίτες. Όμως, η υπόγεια υπόθεση ότι οι εποχές παραμένουν σταθερές εξακολουθεί να κυριαρχεί. Και σπάνια αναφέρεται ότι η χιονόπτωση στην Ευρώπη έχει γίνει απρόβλεπτη.
Η Juliana Shrestha, συνιδρύτρια της Duluwa Outdoors στο Νεπάλ, παραδέχεται:
«Παλιά, όταν κάποιος ήθελε ορειβατική διαδρομή με χιόνι τον Δεκέμβριο, προτείναμε το Annapurna Base Camp. Τώρα δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν οι συνθήκες θα είναι κατάλληλες. Απλώς… δεν ξέρουμε».
Αυτή η φράση – «δεν ξέρουμε» – ακούγεται όλο και συχνότερα σε ταξίδια, κουβέντες με τοπικούς οδηγούς και ακαδημαϊκές έρευνες. Το Πανεπιστήμιο Stanford έχει δείξει ότι η υπερθέρμανση κάνει ακόμη και βραχυπρόθεσμες προβλέψεις λιγότερο αξιόπιστες.
Σύμφωνα με τη Shrestha, οι μεγάλες εταιρείες τουρισμού έχουν συχνά αποσπασματικές ομάδες, όπου ο υπεύθυνος πωλήσεων δεν έχει πάει ποτέ στον προορισμό. Έτσι, κρίσιμες λεπτομέρειες – όπως «φέρτε μάσκα λόγω ρύπανσης» – είτε αγνοούνται είτε θεωρούνται ασήμαντες.
Ο φόβος απώλειας κρατήσεων κάνει πολλές εταιρείες να παραλείπουν δυσάρεστες αλήθειες, όμως αυτό οδηγεί ταξιδιώτες απροετοίμαστους και βλάπτει τις τοπικές επιχειρήσεις.
Η λύση, λέει η Shrestha, δεν είναι να ρίξουμε ευθύνες, αλλά να δείξουμε ενσυναίσθηση και ευελιξία:
Στο Duluwa Outdoors, βασίζονται σε τοπικούς οδηγούς που έχουν επισκεφθεί πρόσφατα τον προορισμό, ώστε να δίνουν ενημερωμένες πληροφορίες λίγο πριν την αναχώρηση. «Δεν πιστεύουμε σε γενικές απαντήσεις τύπου “ο Σεπτέμβριος είναι ο καλύτερος μήνας”», λέει.
Με την άνοδο των ακραίων καιρικών φαινομένων, πολλοί ταξιδιώτες στρέφονται σε ενδιάμεσες σεζόν για λιγότερο συνωστισμό και καλύτερες τιμές. Η Susanne Etti της Intrepid Travel επισημαίνει άνοδο 21% στα ταξίδια προς Σκανδιναβία, ενώ παρατηρείται στροφή από μεσογειακούς καλοκαιρινούς προορισμούς προς πιο δροσερά μέρη.
Στο Νεπάλ, ακόμη και η περίοδος των μουσώνων προσελκύει επισκέπτες για καταρράκτες και καταπράσινα τοπία – φαινόμενο που παλιότερα θεωρούνταν τουριστικά «νεκρό».
Οι οδηγοί «best time to visit» δεν θα εξαφανιστούν, αλλά η τυφλή εμπιστοσύνη σε ιστορικά μοτίβα καιρού είναι πια επικίνδυνη. Οι ταξιδιώτες στρέφονται σε τοπικές πηγές και εξειδικευμένες πλατφόρμες (Travellerspoint, Surfline, Windy, IQAir) για ενημέρωση σε πραγματικό χρόνο.
Η ευελιξία και η περιέργεια γίνονται πολύτιμες αρετές. Όπως αναφέρει η Mohnot, όταν η κακοκαιρία ματαίωσε τις πεζοπορίες της στο Νεπάλ, ανακάλυψε… παγοδρόμιο και αναρριχητικό κέντρο δίπλα στο κατάλυμά της.
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή προειδοποιεί ότι ακόμη και αν η υπερθέρμανση μείνει στο +1,5°C, τα ακραία φαινόμενα θα ενταθούν. Η Etti βλέπει την παρούσα περίοδο ως ευκαιρία ανασχεδιασμού:
«Μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα τουριστικό μέλλον πιο βιώσιμο, πιο ουσιαστικό και πιο πλούσιο για τους ταξιδιώτες – και πιο ανθεκτικό για τους προορισμούς».
