Μια έκταση σχεδόν όσο το Λουξεμβούργο έχει ήδη καταστραφεί από πυρκαγιές στην Ευρώπη το 2025, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πληροφοριακό Σύστημα για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέχρι τις 15 Ιουλίου, η σωρευτική καμένη έκταση φτάνει τα 231.539 εκτάρια – αριθμός 119% υψηλότερος από τον μακροχρόνιο μέσο όρο των 105.586 εκταρίων για αυτή την εποχή του έτους.
Τις τελευταίες εβδομάδες, οι φωτιές ανάγκασαν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, στοίχισαν τουλάχιστον τρεις ζωές στην Τουρκία, προκάλεσαν απαγορεύσεις κυκλοφορίας στην Καταλονία, μαζικές εκκενώσεις στην Κρήτη και χαοτικές συνθήκες στη Μασσαλία – και η λίστα αναμένεται να μεγαλώσει καθώς το καλοκαίρι προχωρά.
«Η χρονιά δείχνει να εξελίσσεται σε εξαιρετικά ακραία», δηλώνει η Sarah Carter, ερευνήτρια στο Global Forest Watch.
«Αυτό ίσως να ήταν αναμενόμενο», συνεχίζει η Carter, «δεδομένου ότι το 2023 ήταν το θερμότερο έτος στην ιστορία, και το 2024 επίσης. Συνεπώς, περιμένουμε οι θερμές, ξηρές συνθήκες να συνεχιστούν και φέτος».
Η εκρηκτική αύξηση των καμένων εκτάσεων σημειώθηκε κυρίως τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο, εξαιτίας των ασυνήθιστα ξηρών και θερμών συνθηκών σε Δυτική και Κεντρική Ευρώπη. Παρά τον φετινό συνολικό υψηλό αριθμό, μετά τον Μάρτιο οι καμένες εκτάσεις επανήλθαν κοντά στον μέσο όρο, όπως επισημαίνει αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η Carter αναγνωρίζει πως δεν είναι απολύτως σαφές γιατί οι φωτιές ξεκινούν νωρίτερα μέσα στο έτος, αλλά γενικά το αποδίδει στην παρατεταμένη θερμότητα των καλοκαιριών, ως συνέπεια της αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την καύση ορυκτών καυσίμων.
«Η θερινή περίοδος επεκτείνεται», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Η αυξημένη θερμοκρασία και μειωμένες βροχοπτώσεις ξηραίνουν τα δάση, τα καθιστούν ευάλωτα στις πυρκαγιές και οδηγούν σε τεράστιες απώλειες δασικής κάλυψης.
Μέχρι τις 16 Ιουλίου, οι συνολικές εκπομπές άνθρακα από πυρκαγιές στα κράτη μέλη της ΕΕ εκτιμώνται σε 1,9 μεγατόνους, σύμφωνα με τον Mark Parrington, ανώτερο επιστήμονα του Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS). Τα στοιχεία βασίζονται στο Global Fire Assimilation System (GFAS) της υπηρεσίας.
Οι εκπομπές αυτές ενισχύουν έναν καταστροφικό φαύλο κύκλο: συμβάλλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη, καθιστώντας τα δάση πιο ευάλωτα, και έτσι οδηγούν σε ακόμα πιο έντονες πυρκαγιές.
«Μοιάζει σαν να καίγεται ολόκληρη η Ευρώπη», λέει η Carter, «αν και η Βόρεια Ευρώπη παραμένει σχετικά ανθεκτική στις φωτιές».
Σύμφωνα με στοιχεία του GFW, μόλις 3% της απώλειας δασικής κάλυψης στην Ευρώπη το 2024 οφειλόταν σε πυρκαγιές· η πλειονότητα προήλθε από τη δασοκομία. Αντιθέτως, στη Νότια Ευρώπη, χώρες όπως Πορτογαλία, Ελλάδα και Ισπανία υφίστανται τεράστιες απώλειες λόγω των πυρκαγιών.
Η καλύτερη διαχείριση των δασών περιλαμβάνει την υιοθέτηση ενός μωσαϊκού βλάστησης, την αποφυγή εξαιρετικά εύφλεκτων ειδών όπως ο ευκάλυπτος, τη διατήρηση υγρασίας στο έδαφος και τη δημιουργία ζωνών πυροπροστασίας.
Ωστόσο, σε περιοχές με έντονη ξηρασία και ισχυρούς ανέμους, η κατάσταση ξεφεύγει από τον έλεγχο.
«Ορισμένες πυρκαγιές απλώς δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν πλέον», προειδοποιεί η Carter.
Για την προστασία των πολιτών, κρίσιμος είναι ο έγκαιρος εντοπισμός. Το Κοινό Ερευνητικό Κέντρο (JRC) της Επιτροπής εκδίδει προειδοποιήσεις βασισμένο στα δεδομένα του EFFIS, ενώ το Global Forest Watch παρέχει και ειδοποιήσεις «διαταραχής».
«Δεν περιμένω κάτι διαφορετικό από τα συνηθισμένα φέτος το καλοκαίρι», καταλήγει η Carter.
«Ο κόσμος πρέπει να είναι προετοιμασμένος για επιδείνωση της ποιότητας του αέρα, απειλές σε σπίτια, επιχειρήσεις, τουρισμό και μέσα διαβίωσης».
