Σε περίοδο αυξημένης επιφυλακής για την επάρκεια του νερού έχει περάσει και επισήμως πλέον η Αττική. Με τους ταμιευτήρες να χάνουν εκατοντάδες εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως και τα μετεωρολογικά δεδομένα να προμηνύουν ακόμη ξηρότερους χειμώνες, η κυβέρνηση παρουσίασε χθες τον στρατηγικό χάρτη των έργων που θα χρειαστούν ώστε η πρωτεύουσα να αποφύγει τα χειρότερα. Ωστόσο, το τοπίο δεν ξεκαθάρισε πλήρως καθώς φαίνεται πως παραμένει ανοιχτό το κρίσιμο ερώτημα της χρηματοδότησης των έργων, την ώρα που – όπως αναγνώρισε και ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χάρης Σαχίνης – «η Αθήνα βρίσκεται ήδη σε κόκκινο συναγερμό».
Η παρουσίαση των μέτρων, συνολικού κόστους 2,5 δισ. ευρώ, έγινε σε κοινή εκδήλωση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με την ΕΥΔΑΠ, όπου διευκρινίστηκε ότι οι παρεμβάσεις θα προχωρήσουν με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Αυτό πρακτικά σημαίνει κλειστή πρόσκληση υποψηφίων αναδόχων και όχι ανοιχτή διαγωνιστική διαδικασία, παρά το ότι η δέσμη των προτεινόμενων έργων είχε γνωστοποιηθεί από την ΕΥΔΑΠ εδώ και περίπου δύο χρόνια. Οι οριστικές αποφάσεις καθυστέρησαν, και στο μεταξύ οι ταμιευτήρες της Αττικής έχαναν περί τα 250 εκατ. κυβικά μέτρα νερού ετησίως επί τρία συναπτά έτη.
Την ίδια στιγμή στην αναμονή εξακολουθεί να βρίσκεται η ΕΥΔΑΠ, η οποία αναμένει το πράσινο φως από τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων για να προχωρήσει σε αυξήσεις στα τιμολόγια του νερού με τη διοίκηση της εταιρείας να επαναλαμβάνει και χθες πως η Αθήνα απολαμβάνει το φτηνότερο νερό στην Ευρώπη.
Όλες οι ελπίδες στον «Εύρυτο»
Το βασικό έργο, στο οποίο εναποθέτει τις ελπίδες της η Αττική για να μην διψάσει φέρει την κωδική ονομασία «Εύρυτος» και χαρακτηρίστηκε ως το σημαντικότερο εγχείρημα των επόμενων δεκαετιών για την υδροδότηση της πρωτεύουσας. Ωστόσο παρά το κατεπείγον της διαδικασίας, παραμένει ένα απαιτητικό έργο, το οποίο δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν από το πρώτο εξάμηνο του 2029. Έτσι, δρομολογούνται ήδη και βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις προκειμένου να διασφαλιστεί η επάρκεια μέχρι τότε.
Ο προϋπολογισμός του έργου «Εύρυτος» αγγίζει τα 535 εκατ. ευρώ με την παρέμβαση να αφορά στην ενίσχυση του ταμιευτήρα του Ευήνου μέσω της διασύνδεσης του υδροδοτικού συστήματος με δύο σήραγγες συνολικού μήκους 20 χιλιομέτρων. Οι σήραγγες θα ενώσουν τους ποταμούς Καρπενησιώτη και Κρικελιώτη με τον Εύηνο, παρέχοντας ετήσια δυναμικότητα 200 εκατ. κυβικών μέτρων.
Το έργο θα λειτουργεί με φυσική ροή, χωρίς ανάγκη αντλήσεων, και περιλαμβάνει τοξωτά θυροφράγματα αυτόματης λειτουργίας. Όπως εξήγησε ο κ. Σαχίνης, «το νερό αυτό είναι άριστης ποιότητας και θα μεταφέρεται χωρίς λειτουργικό κόστος». Αν οι καιρικές συνθήκες βελτιωθούν, η πρόσθετη ποσότητα θα μπορεί να αξιοποιηθεί για την άρδευση, την ενίσχυση των υπόγειων υδροφορέων ή το «πρασίνισμα» της Αθήνας.
Η διαδικασία ανάθεσης αναμένεται να ξεκινήσει μέσα στο 2026, με τις προμελέτες να τοποθετούνται χρονικά τον προσεχή Μάρτιο με στόχο η προκήρυξη του κυρίως έργου, το οποίο θα απαιτήσει περί τα 2,5 χρόνια κατασκευαστικών εργασιών, να γίνει το νωρίτερο το καλοκαίρι του 2026. Ωστόσο, παρά το κατεπείγον του έργου και τη συνεχιζόμενη μείωση της στάθμης των ταμιευτήρων που υδροδοτούν την πρωτεύουσα, παραμένει ασαφές το χρηματοδοτικό σχήμα. Σύμφωνα με τον κ. Σαχίνη, εξετάζεται το ενδεχόμενο να ξεκινήσει με ίδιους πόρους της ΕΥΔΑΠ ως δημόσιο έργο και να αποπληρωθεί σταδιακά, χωρίς πάντως να έχουν ληφθεί οριστικές αποφάσεις.
Βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις με γεωτρήσεις και μείωση διαρροών
Μέχρι να ολοκληρωθεί ο «Εύρυτος», ενεργοποιείται ένα πλέγμα βραχυπρόθεσμων παρεμβάσεων που αποσκοπούν στη σταθεροποίηση του ισοζυγίου νερού. Μεταξύ αυτών:
Συνολικά, οι παρεμβάσεις αυτές αναμένεται να συνεισφέρουν 149 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως. Παράλληλα, η ΕΥΔΑΠ προχωρά σε έργα μείωσης των διαρροών, με επενδύσεις άνω των 290 εκατ. ευρώ, αντικαθιστώντας μαζικά υδρομετρητές με «έξυπνους» και επεμβαίνοντας σε δίκτυα υψηλών απωλειών.
Plan B: Αφαλατώσεις
Σε περίπτωση παρατεταμένης ξηρασίας, ενεργοποιείται το Plan B, που περιλαμβάνει τρεις μονάδες αφαλάτωσης: Στη Θίσβη, τη Νέα Πέραμο και το Λαύριο. Ο συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται σε 480 εκατ. ευρώ (165 εκατ. για το Λαύριο και τη Ν. Πέραμο και 315 εκατ. για τη Θίσβη) και η συνολική δυναμικότητά τους σε 87,5 εκατ. κ.μ. ετησίως. Πρόκειται για ακριβές αλλά κρίσιμες εφεδρικές λύσεις, όπως τόνισε ο επικεφαλής της ΕΥΔΑΠ.
Παράλληλα, προωθούνται έργα αξιοποίησης ανακτημένου νερού, με τα 3 Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων και την επόμενη φάση της Ψυττάλειας ώστε να μειωθεί η χρήση πόσιμου νερού για άρδευση και βιομηχανική χρήση, περιορίζοντας την κατανάλωση κατά 5 – 10%.
«Μεγαλώνουν» ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ
Το κυβερνητικό σχέδιο περιλαμβάνει και τη γεωγραφική επέκταση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ, οι οποίες πλέον θα έχουν αρμοδιότητα και του τομέα της άρδευσης, απορροφώντας συνολικά 47 παρόχους ύδρευσης και αποχέτευσης: 34 η ΕΥΔΑΠ στους νομούς Εύβοιας, Βοιωτίας και Φωκίδας, ενώ 13 η ΕΥΑΘ στη Χαλκιδική. Στόχος είναι η συγκρότηση δύο ισχυρών πυλώνων διαχείρισης νερού, έναν στην Αττική και έναν στη Θεσσαλονίκη, σε αντικατάσταση ενός κατακερματισμένου συστήματος 750 παρόχων πανελλαδικά.
Η μεταρρύθμιση συνοδεύεται από θεσμική ενίσχυση των δύο οργανισμών, με εκσυγχρονισμό λειτουργίας, ευελιξίες σε μισθολογικό και εργασιακό επίπεδο και επικαιροποίηση του ρυθμιστικού πλαισίου.
Το Υπουργείο Εσωτερικών αναλαμβάνει την αναδιάρθρωση των 110 ΔΕΥΑ που παραμένουν εκτός των δύο μεγάλων πυλώνων. Οι αλλαγές περιλαμβάνουν κωδικοποίηση και βελτίωση της νομοθεσίας με στόχο την εξυγίανσή τους. Οι ΔΕΥΑ εντάσσονται στον έλεγχο του παρατηρητηρίου οικονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ, θεσπίζεται η υποχρέωση μεταβίβασης στην ΑΑΔΕ των ληξιπρόθεσμων οφειλών των καταναλωτών τους με ποινή απαλλαγής του Γενικού Διευθυντή από τα καθήκοντά του αν δεν το πράξει, ενώ απλοποιείται η διαδικασία ίδρυσης και λειτουργίας διαδημοτικής ΔΕΥΑ
Όσον αφορά τα νησιά, προωθείται ένα ευρύ πρόγραμμα 151 έργων ύδρευσης και αποχέτευσης συνολικού προϋπολογισμού άνω των 320 εκατ. ευρώ:
Συρρίκνωση των αποθεμάτων
Τα νεότερα επιστημονικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση για τα 100 χρόνια της ΕΥΔΑΠ, παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, αποτυπώνουν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Η Ελλάδα βιώνει το δεύτερο σημαντικότερο επεισόδιο παρατεταμένης ξηρασίας των τελευταίων 40 ετών, όπως καταγράφεται στις μελέτες της ΕΥΔΑΠ και της Ακαδημίας Αθηνών.
Μέχρι το 2021, τα αποθέματα νερού στους ταμιευτήρες της χώρας διατηρούνταν σταθερά γύρω στο 1,1 δισ. κυβικά μέτρα. Από το 2022 όμως, κάθε χρόνο χάνονται περίπου 250 εκατομμύρια κυβικά, ποσότητα που αντιστοιχεί σχεδόν στη μισή ετήσια κατανάλωση του λεκανοπεδίου. Η μείωση αυτή οφείλεται κατά 25% στη μείωση των βροχοπτώσεων, κατά 15% στην αύξηση της εξάτμισης λόγω υψηλότερων θερμοκρασιών και κατά περίπου 6% στην αύξηση της κατανάλωσης, εξαιτίας πληθυσμιακών και τουριστικών πιέσεων αλλά και σημαντικών διαρροών στα δίκτυα.
Η μελέτη του ΕΜΠ για το νέο Διαχειριστικό Σχέδιο Υδάτων Αττικής (Οκτώβριος 2025) και η έρευνα της Ακαδημίας Αθηνών δείχνουν ότι το υδρολογικό ισοζύγιο της Στερεάς Ελλάδας έχει διαταραχθεί δραματικά. Οι δείκτες SRI (Standardized Runoff Index) για την περίοδο 2021–2024 αποτυπώνουν εικόνα πρωτοφανούς ξηρασίας:
Η Ακαδημία Αθηνών, σε συνεργασία με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, εκπονεί μελέτη υποκλιμάκωσης προγνωστικών κλιματικών μοντέλων που θα επιτρέψει 10 φορές ακριβέστερη πρόβλεψη των υδρολογικών μεταβλητών έως το 2055. Η ολοκλήρωσή της τοποθετείται στο τέλος του 2026.
