Η ευρωπαϊκή στεγαστική κρίση έχει πλέον περάσει το σημείο καμπής: Η έκρηξη τιμών κατά 57,9% στα ακίνητα και 27,8% στα ενοίκια την περίοδο 2010–2025 έχει διαλύσει τις αντοχές των νοικοκυριών, την ώρα που 8,8% των Ευρωπαίων δαπανούν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για στέγη, με την Ελλάδα να φτάνει στο τρομακτικό 28,9%.

Στην ίδια ήπειρο όπου οι αξίες των ακινήτων πωλούνται ως “επενδυτικό προϊόν”, σχεδόν 900.000 άνθρωποι κοιμούνται κάθε βράδυ σε δρόμους ή δομές έκτακτης ανάγκης. Το πρόβλημα είναι πλέον διαρθρωτικό: χρόνια έλλειψη δημόσιας στεγαστικής πολιτικής, εκτίναξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων, ενεργειακή φτώχεια, και μια νέα γενιά που δεν μπορεί να φύγει από το σπίτι των γονιών της.

Στην Ελλάδα η εικόνα είναι ακόμη πιο ζοφερή: 28,9% των νοικοκυριών ξεπερνά το όριο στεγαστικής επιβάρυνσης, με μια αγορά που πιέζει ανεξέλεγκτα τόσο τους ενοικιαστές όσο και τους νέους αγοραστές. Ταυτόχρονα, σχεδόν 900.000 άνθρωποι στην Ευρώπη βιώνουν αστεγία, ενώ 93,3 εκατ. πολίτες βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού.

Σε αυτό το περιβάλλον, η κοινή έκθεση FEPS – ETERON – Kalevi Sorsa – Progress Institute που παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες, επιχειρεί να περιγράψει όχι μόνο το μέγεθος της κρίσης, αλλά και τις πολιτικές που απαιτούνται για να ανακτηθεί το δικαίωμα στη στέγη.

Χρόνια έλλειψη δημόσιων και οικονομικά προσιτών κατοικιών

Σύμφωνα με την έκθεση, η Ευρώπη πληρώνει σήμερα το τίμημα μιας δεκαετούς αποεπένδυσης από την κοινωνική κατοικία. Η έλλειψη δημόσιων αποθεμάτων έχει φτάσει σε σημείο όπου η προσφορά δεν μπορεί πια να καλύψει ούτε τις βασικές ανάγκες, ενώ:

• Η ΕΕ δεν έχει ενιαίους ορισμούς για «κοινωνική» και «οικονομικά προσιτή» κατοικία
• Η ζήτηση αυξάνεται διαρκώς, ενώ οι δημόσιες επενδύσεις μειώνονται
• Το επενδυτικό κενό εκτιμάται σε 57 δισ. ευρώ ετησίως

Σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιταλία, η απουσία στρατηγικής παράγει μόνο αποσπασματικές παρεμβάσεις και βραχυπρόθεσμα μέτρα, χωρίς μηχανισμούς αξιολόγησης κοινωνικής επίδρασης.

Ενεργειακή φτώχεια: Το κρυμμένο κομμάτι της κρίσης

Σε μια Ευρώπη που κινείται προς την Πράσινη Μετάβαση, εκατομμύρια άνθρωποι αδυνατούν να θερμάνουν ή να ψύξουν επαρκώς τα σπίτια τους.

Συγκεκριμένα στην Ελλάδα:

• Έως και 2,7% των θανάτων συνδέονται με ανεπαρκή θέρμανση και ψύξη
• Έως 8,5% των αναπνευστικών λοιμώξεων σχετίζονται με κρύα ή ακατάλληλα σπίτια

Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η ΕΕ πρέπει να δώσει προτεραιότητα:

• στα σπίτια με τις χειρότερες ενεργειακές επιδόσεις,
• σε τοπικά προγράμματα που προστατεύουν ευάλωτα νοικοκυριά,
• σε επενδύσεις που μειώνουν πραγματικά το ενεργειακό κόστος για τον πολίτη.

Airbnb παντού — Πόλεις χωρίς κατοίκους

Η έκθεση επιβεβαιώνει ότι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις λειτουργούν ως επιταχυντής της κρίσης:

• Μειώνουν δραστικά τη μακροχρόνια προσφορά
• Φουσκώνουν τις τιμές στις ήδη πιεσμένες αγορές
• Μετατρέπουν κατοικίες σε επενδυτικά προϊόντα

Σε ορισμένες πόλεις της Ευρώπης, όπως το Σκόπια, πάνω από 500 κατοικίες έχουν μετατραπεί σε STRs, με τιμές από 300 έως 1100 ευρώ, εκτοπίζοντας μόνιμους κατοίκους και αλλοιώνοντας την κοινωνική δομή ολόκληρων γειτονιών.

Το μεγάλο στοίχημα: Μια Ευρώπη που προσφέρει κατοικία στους ντόπιους

Η έκθεση FEPS – ETERON – Kalevi Sorsa – Progress Institute δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών: η στεγαστική κρίση δεν είναι μια «παρενέργεια της αγοράς», αλλά μια πολιτική επιλογή ετών, που τώρα επιστρέφει με εκρηκτική ένταση. Οι τιμές ανεβαίνουν, οι πόλεις αδειάζουν από τους μόνιμους κατοίκους τους, και η ενεργειακή φτώχεια μετατρέπεται σε ζήτημα υγείας και επιβίωσης.

Όμως το πιο ανησυχητικό εύρημα της έρευνας είναι και το πιο ξεκάθαρο: χωρίς δημόσια πολιτική, η κρίση δεν αυτοδιορθώνεται. Αντίθετα, βαθαίνει.

Η Ευρώπη μπαίνει στην πρώτη περίοδο όπου υπάρχει Επίτροπος με χαρτοφυλάκιο Στέγασης και δεσμευμένο Ευρωπαϊκό Σχέδιο για Προσιτή Κατοικία. Η μπάλα περνά πλέον στην πολιτική ηγεσία των κρατών-μελών. Γιατί, όπως δείχνουν τα στοιχεία, η αγορά από μόνη της δεν θα προσφέρει ποτέ προσιτή στέγη σε όσους τη χρειάζονται.

Σε μια ήπειρο όπου οι νέες γενιές «παγιδεύονται» στη γονική κατοικία, οι πόλεις χάνουν την κοινωνική τους συνοχή και οι ευάλωτοι πληρώνουν με την υγεία τους το ενεργειακό κόστος, το διακύβευμα δεν είναι στενά οικονομικό. Είναι βαθιά δημοκρατικό.

Το δικαίωμα στη στέγη παύει να είναι θεωρία και γίνεται το επόμενο μεγάλο ευρωπαϊκό τεστ αντοχής. Και αυτή τη φορά, τα δεδομένα δεν επιτρέπουν άλλη καθυστέρηση.

Περισσότερες ειδήσεις

Στεγαστική Κρίση στην Ελλάδα: Το Ψηφιακό Μητρώο Ακινήτων η βάση για στοχευμένες παρεμβάσεις

Ένας στους τρεις Έλληνες δίνει πάνω από το 40% του μισθού για στέγη – Αρνητική «πρωτιά» της χώρας στην ΕΕ

Στο «τραπέζι» της ΕΕ το στεγαστικό — Σχέδιο για affordable housing το 2026