Καθώς οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιστρέφουν από τις καλοκαιρινές τους διακοπές και οι Βρυξέλλες ξαναμπαίνουν σε ρυθμό φθινοπώρου, ένα ασυνήθιστο θέμα τους περιμένει στο γραφείο: το ψηφιακό ευρώ.
Πρόκειται για μια προτεινόμενη ηλεκτρονική μορφή του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, που έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία στις τράπεζες και οργή σε πολλούς πολιτικούς.
Η συζήτηση κορυφώνεται, καθώς τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προσπαθούν μέχρι το τέλος του έτους να καταλήξουν σε συμφωνία για το πώς θα λειτουργεί το νέο σύστημα, σύμφωνα με νέο δημοσίευμα του POLITICO. Παράλληλα, πρέπει να δώσει το «πράσινο φως» και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου οι σκληρές διαπραγματεύσεις αναμένονται αυτό το φθινόπωρο.
Στην ουσία, το ψηφιακό ευρώ είναι ένα νέο μέσο πληρωμής. Πίσω του όμως κρύβεται και γεωπολιτική σκοπιμότητα.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) φοβάται ότι, όσο περιορίζονται οι συναλλαγές με μετρητά, θα χάσει σταδιακά τον έλεγχο της νομισματικής πολιτικής.
Η ΕΚΤ υποστηρίζει ότι αν δεν δράσει, η Ευρώπη θα εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από αμερικανικούς κολοσσούς πληρωμών όπως η Mastercard και η Visa για τις διασυνοριακές συναλλαγές.
Ακόμη χειρότερα, τεχνολογικοί γίγαντες όπως η Meta, η Apple ή το X (πρώην Twitter) ενδέχεται να επιχειρήσουν να διεκδικήσουν μερίδιο από την «πίτα» των πληρωμών, αφήνοντας την Ευρώπη εκτεθειμένη σε ξένα συμφέροντα.
Η επιστροφή του Donald Trump στον Λευκό Οίκο έχει εντείνει αυτούς τους φόβους, καθώς είναι γνωστό ότι ασκεί πιέσεις σε επιχειρήσεις για να πετύχει πολιτικούς στόχους. Ο Trump μάλιστα υπέγραψε και τον νόμο Genius Act, που στοχεύει στην ενίσχυση συγκεκριμένων κρυπτονομισμάτων που ονομάζονται stablecoins.
Τα stablecoins διαφέρουν από τα ασταθή κρυπτονομίσματα όπως το Bitcoin, γιατί η αξία τους συνδέεται με επίσημα νομίσματα (συνήθως με το δολάριο). Αυτό τα κάνει πολύ πιο σταθερά, αλλά και πιθανό «αντίπαλο» παραδοσιακών νομισμάτων όπως το ευρώ, ειδικά στις διασυνοριακές πληρωμές.
Η ΕΚΤ έχει ξεκινήσει έντονο παρασκήνιο και lobbying, οργανώνοντας σεμινάρια για τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μέσα στον Σεπτέμβριο. Στη συνέχεια αναμένεται και επίσκεψη του Piero Cipollone, του κορυφαίου «πρεσβευτή» του σχεδίου.
Στα τέλη του μήνα, υπουργοί Οικονομικών και κεντρικοί τραπεζίτες της Ε.Ε. θα συναντηθούν στην Κοπεγχάγη, όπου η ΕΚΤ θα επιχειρήσει να κερδίσει υποστηρικτές.
Ο μεγάλος «πονοκέφαλος» όμως για την ΕΚΤ έχει όνομα: Fernando Navarrete.
Ο Ισπανός πρώην κεντρικός τραπεζίτης και νυν ευρωβουλευτής της κεντροδεξιάς έχει αναλάβει να διαπραγματευθεί το νομικό πλαίσιο για το ψηφιακό ευρώ, όμως εμφανίζεται ιδιαιτέρως επιφυλακτικός.
Απλά και κατανοητά: το ψηφιακό ευρώ θα είναι μια εικονική προέκταση του κοινού νομίσματος της Ε.Ε. Η ιδέα των ψηφιακών νομισμάτων κεντρικής τράπεζας (CBDC) συζητείται εδώ και χρόνια, αλλά ελάχιστα σχέδια προχώρησαν πέρα από το στάδιο της θεωρίας.
Η ΕΚΤ αποφάσισε να το πάρει στα σοβαρά το 2019, όταν η Meta (Facebook) προσπάθησε χωρίς επιτυχία να λανσάρει το δικό της παγκόσμιο ψηφιακό νόμισμα για τους 3 δισ. χρήστες της.
Το ψηφιακό ευρώ θα έχει την ίδια αξία με τα φυσικά ευρώ και θα συμπληρώνει μετρητά και κάρτες.
Θα το αποθηκεύει κανείς σε ψηφιακό «πορτοφόλι» στο κινητό του, ενώ η ΕΚΤ θα κρατάει καταγεγραμμένο το υπόλοιπό του, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να χαθεί.
Η μεγάλη διαφορά είναι ότι το ψηφιακό ευρώ θα είναι επίσημο νόμισμα που εκδίδεται απευθείας από την ΕΚΤ, χωρίς να απαιτείται η μεσολάβηση εμπορικής τράπεζας.
Σήμερα, τα χρήματα στους τραπεζικούς λογαριασμούς μας δεν «κάθονται» σε κάποιο θησαυροφυλάκιο. Οι τράπεζες δανείζουν το μεγαλύτερο μέρος τους (σε στεγαστικά, επιχειρηματικά δάνεια κ.λπ.) και κρατούν μόνο ένα μικρό ποσοστό ως ρευστό.
Αν όλοι οι πελάτες ζητούσαν ταυτόχρονα τα λεφτά τους, η τράπεζα θα κατέρρεε.
Αντίθετα, το ψηφιακό ευρώ θα είναι σαν μετρητά σε ηλεκτρονική μορφή.
Δεν θα έχουν δοθεί σε δάνειο σε κάποιον άλλον, θα είναι νομικά «δικά σας» και απόλυτα ασφαλή.
Μια συναλλαγή με ψηφιακά ευρώ θα γίνεται κατευθείαν από το πορτοφόλι σας στο πορτοφόλι του άλλου, χωρίς τις περίπλοκες ενδιάμεσες διαδικασίες με κάρτες και τράπεζες. Σαν να δίνετε μετρητά στο χέρι.
Αν και το ψηφιακό ευρώ είναι «παιδί» της ΕΚΤ, η υλοποίησή του εξαρτάται από τις κυβερνήσεις και το Ευρωκοινοβούλιο.
Εκεί όμως έχουν μπει τα πολιτικά παιχνίδια.
Ευρωβουλευτές ανησυχούν για πιθανή κρατική παρακολούθηση των συναλλαγών, κάτι που η ΕΚΤ διαψεύδει.
Παράλληλα, τράπεζες και φορείς του χρηματοπιστωτικού τομέα θεωρούν το σχέδιο «λύση που ψάχνει πρόβλημα», φοβούμενοι ότι θα πληρώσουν το κόστος για την υποδομή του και ότι θα πνίξει την καινοτομία στον κλάδο των πληρωμών.
Ο ίδιος ο Navarrete έχει χαρακτηρίσει το ψηφιακό ευρώ «έσχατη λύση» και «πυρηνική απειλή», πιέζοντας τον κλάδο να φτιάξει πρώτα διασυνοριακό σύστημα πληρωμών πριν καν προχωρήσει το νομοσχέδιο.
Και δεν είναι μόνο το Κοινοβούλιο:
Το Συμβούλιο της Ε.Ε., που εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών, επίσης θέλει να έχει τον τελευταίο λόγο, π.χ. να βάλει όριο στο πόσα ψηφιακά ευρώ μπορεί να κατέχει κάθε πολίτης, για να μην υπάρξει μαζική φυγή καταθέσεων από τις τράπεζες.
Κάποιες χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία απαιτούν αυστηρές εγγυήσεις για την προστασία της ιδιωτικότητας, ενώ το Βέλγιο δηλώνει ότι δεν θα στηρίξει το σχέδιο αν δεν μπορεί να λειτουργεί και offline (χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο).
Όλα δείχνουν ότι τους επόμενους μήνες έρχεται σφοδρή πολιτική μάχη, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν αναμένεται να πάρει τελική απόφαση πριν τον Μάιο. Με λίγα λόγια… αν όλα πάνε καλά, δεν θα δείτε ψηφιακά ευρώ στις συναλλαγές σας πριν το 2028.
