Περισσότερο από το 65% των τμημάτων του δικτύου ποδηλατοδρόμων της Θεσσαλονίκης χαρακτηρίζεται ως υψηλού ή πολύ υψηλού κινδύνου, με κύρια αιτία το γεγονός ότι δεν διαθέτουν φυσικό διαχωρισμό από τη ροή των οχημάτων. Αυτό είναι το κυρίαρχο και ανησυχητικό συμπέρασμα από την πρόσφατη ανάλυση οδικής ασφάλειας που πραγματοποίησαν ερευνητές του Ινστιτούτου Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων Μεταφορών του ΕΚΕΤΑ (ΙΜΕΤ/ΕΚΕΤΑ), σε συνεργασία με την εταιρεία Factual.

Η έρευνα, η οποία κάλυψε συνολικά 13,8 χιλιόμετρα ποδηλατοδρόμου, εντάσσεται στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου JULIA και παρουσιάστηκε στο 12ο διεθνές συνέδριο για την έρευνα στις μεταφορές. Σύμφωνα με την αξιολόγηση, το 48,7% των τμημάτων κρίθηκε υψηλού κινδύνου, το 17,5% πολύ υψηλού, ενώ μόλις το 1,3% αξιολογήθηκε ως χαμηλού κινδύνου.

Όπως ανέφερε ο κύριος ερευνητής του ΙΜΕΤ/ΕΚΕΤΑ, Ζουζέπ Μαρία Σαλανόβα, οι περιοχές μεγαλύτερης επικινδυνότητας εντοπίστηκαν κυρίως στα τμήματα όπου η λωρίδα ποδηλάτου δεν έχει φυσικό διαχωρισμό από την κυκλοφορία των οχημάτων. Αντίθετα, το 82% των εκτός οδού τμημάτων, όπως ο παραλιακός ποδηλατόδρομος, εμφάνισε χαμηλό ή μεσαίο επίπεδο κινδύνου, επιβεβαιώνοντας τη ζωτική σημασία του φυσικού διαχωρισμού για την ενίσχυση της ασφάλειας των χρηστών.

Ο κ. Σαλανόβα υπογράμμισε ότι τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν μια δομική πρόκληση για τη Θεσσαλονίκη, όπου η χρήση του ποδηλάτου παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα (περίπου 1%) σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. «Η έλλειψη συνεκτικής και προστατευμένης υποδομής δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: περιορισμένη χρήση σημαίνει ελλιπή επένδυση, άρα χαμηλή ασφάλεια, άρα αποθάρρυνση χρηστών», σημείωσε, προσθέτοντας ότι η ενίσχυση της ασφάλειας μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την αύξηση του ποδηλατικού μεριδίου μετακινήσεων, συμβάλλοντας σε μια πιο βιώσιμη αστική κινητικότητα.

Τεχνολογία: Το «Ψηφιακό Δίδυμο» και η εφαρμογή «Lane Patrol»

Η συγκέντρωση των δεδομένων έγινε με τη χρήση της πρωτοποριακής εφαρμογής «Lane Patrol», η οποία επιτρέπει τη συλλογή γεωαναφερμένων εικόνων κάθε 10 μέτρα, καταγράφοντας κρίσιμα χαρακτηριστικά της υποδομής. Η μεθοδολογία βασίστηκε στο πρότυπο «CycleRAP», κωδικοποιώντας πάνω από 40 τεχνικές παραμέτρους (πλάτος υποδομής, τύπος διαχωρισμού, ροή πεζών και οχημάτων κ.ά.) και οδήγησε στη δημιουργία ενός «ψηφιακού διδύμου» (digital twin) του ποδηλατικού δικτύου.

Ο κ. Σαλανόβα εξήγησε ότι αυτό το σύστημα επέτρεψε την οπτικοποίηση των επιπέδων κινδύνου και την προσομοίωση εναλλακτικών σεναρίων παρέμβασης, αποτελώντας ένα πρωτοποριακό εργαλείο για τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων. Πρόσθεσε δε, ότι η ανάλυση αυτή αποτελεί θεμέλιο για τα επόμενα έργα βιώσιμης κινητικότητας στη Θεσσαλονίκη, όπως το “ReGenWesT”, το οποίο ηγείται ο Δήμος Θεσσαλονίκης.

Τέσσερις προτάσεις βελτίωσης – Στόχος η κλιματική ουδετερότητα

Το έργο “ReGenWesT” στοχεύει στη δημιουργία μιας κλιματικά ουδέτερης περιοχής στη δυτική Θεσσαλονίκη (περιοχή Νέου Σιδηροδρομικού Σταθμού), δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη βιώσιμη κινητικότητα και στη χρήση του ποδηλάτου. Μεταξύ των στόχων του περιλαμβάνονται:

• Η διαλειτουργικότητα των συστημάτων κοινόχρηστων ποδηλάτων σε όλους τους δήμους.
• Η ανάπτυξη εγκαταστάσεων “park and ride” με χώρους στάθμευσης ποδηλάτων για την ενθάρρυνση του συνδυασμού ποδηλάτου και ΜΜΜ.
• Η πρόταση νέων ασφαλών ποδηλατικών διαδρομών σε ευθυγράμμιση με το ΣΒΑΚ του Δήμου.

Μέσω του «Lane Patrol», η ομάδα έργου διατύπωσε τέσσερις βασικές προτάσεις για τη βελτίωση του υφιστάμενου δικτύου:

• Προτεραιοποίηση παρεμβάσεων σε τμήματα υψηλού κινδύνου, όπως σε άκρα οδοστρώματος ή σε πολύπλοκες διασταυρώσεις.
• Ανασχεδιασμός των σημείων αλληλεπίδρασης ποδηλάτων με οχήματα και πεζούς.
• Δημιουργία προστατευμένων ποδηλατοδρόμων με φυσικό διαχωρισμό, ιδίως σε οδούς υψηλής κυκλοφορίας.
• Συνεχής παρακολούθηση της ασφάλειας μέσω των ψηφιακών διδύμων, για αξιολόγηση παρεμβάσεων σε πραγματικό χρόνο.

Η λύση «Lane Patrol» έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε πάνω από 30 πόλεις παγκοσμίως (όπως Δουβλίνο, Κοπεγχάγη, Ελσίνκι), και όπως γνωστοποίησε ο κ. Σαλανόβα, προβλέπεται η επέκταση της ανάλυσης στους δυτικούς δήμους της Θεσσαλονίκης για τη διασύνδεση του ποδηλάτου με το Μετρό, αλλά και σε άλλες ελληνικές πόλεις για τη δημιουργία συγκριτικής βάσης δεδομένων σε εθνικό επίπεδο.

Δημοτική Δράση και ο Ρόλος της Αστυνόμευσης

Στο μεταξύ, ολοκληρώθηκε το έργο της ομάδας εργασίας για τους ποδηλατοδρόμους που συστάθηκε από τον Δήμο Θεσσαλονίκης την περασμένη άνοιξη, σε συνεργασία με τον Ποδηλατικό Αθλητικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης (ΠΑΣΘ) και άλλους φορείς (Περιφέρεια, ΙΜΕΤ/ΕΚΕΤΑ, ΜΑΘ).

Ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων και Βιώσιμης Κινητικότητας, Μάκης Νικηφορίδης, γνωστοποίησε ότι το πόρισμα της ομάδας, που αφορά τόσο το υφιστάμενο δίκτυο όσο και τον μελλοντικό σχεδιασμό, αναμένεται να κοινοποιηθεί στη δημοτική αρχή και να παρουσιαστεί στο Δημοτικό Συμβούλιο εντός του Νοεμβρίου. Θα ακολουθήσει δημόσια διαβούλευση πριν την οριστικοποίησή του.

Ωστόσο, ο κ. Νικηφορίδης τόνισε ότι, ανεξάρτητα από τα μέτρα βελτίωσης, το πρόβλημα δεν πρόκειται να λυθεί αν δεν αλλάξει η στάση των πολιτών και αν δεν υπάρξει ουσιαστική αστυνόμευση και επιβολή προστίμων. Παρατήρησε ότι ακόμα και σε σημεία με φυσική οριοθέτηση, η παραβατικότητα παραμένει υψηλή, με οχήματα να παρκάρουν και να εναποτίθενται ακόμα και μπάζα μέσα στις λωρίδες. «Δεν λύνονται τα θέματα με κάγκελα», σημείωσε εμφατικά, καταλήγοντας ότι το πρόστιμο είναι το πιο αποτελεσματικό μέτρο και πρέπει να επιβάλλεται με συνέπεια όταν παραβιάζεται η νομιμότητα._

Το έργο JULIA υιοθετεί ολιστική προσέγγιση για τη βελτίωση των μετακινήσεων, ενσωματώνοντας προηγμένες τεχνολογίες βασισμένες στο Galileo, το Ευρωπαϊκό Παγκόσμιο Δορυφορικό Σύστημα Πλοήγησης (EGNSS).