Τον Ιούνιο του 2025, έντεκα πρώην στελέχη της χημικής εταιρείας Miteni καταδικάστηκαν από το Ποινικό Δικαστήριο της Βιτσέντσα, στη βόρεια Ιταλία, σε συνολικές ποινές 141 ετών φυλάκισης. Κατηγορούνταν για εσκεμμένη δηλητηρίαση του υδροφόρου ορίζοντα, περιβαλλοντική καταστροφή, παράνομη διαχείριση αποβλήτων και δόλια χρεοκοπία.
Η Miteni είχε βρεθεί στο στόχαστρο από το 2013, όταν αποκαλύφθηκε ότι είχε μολύνει υπόγεια ύδατα και πόσιμο νερό για περίπου 300.000 ανθρώπους στις επαρχίες Πάντοβα, Βερόνα και Βιτσέντσα, σύμφωνα με δημοσίευμα του Euronews.
Οι αναλύσεις εντόπισαν υψηλές συγκεντρώσεις PFAS (περ- και πολυφθοροαλκυλιωμένων ενώσεων), γνωστών και ως «παντοτινά χημικά» επειδή δεν αποδομούνται ποτέ στο περιβάλλον ή στον ανθρώπινο οργανισμό.
Από κουτιά πίτσας και αντικολλητικά σκεύη έως ρούχα outdoor, τα PFAS βρίσκονται παντού — και έχουν συνδεθεί με σοβαρούς κινδύνους για την υγεία: από προβλήματα στο ανοσοποιητικό και το αναπαραγωγικό σύστημα έως διαταραχές του θυρεοειδούς. Το PFOA, ένα από τα PFAS που παρήγαγε η Miteni, έχει χαρακτηριστεί καρκινογόνο από τον ΠΟΥ και έχει απαγορευτεί στην Ε.Ε.
Απέναντι από τους κατηγορούμενους, στάθηκαν περίπου 300 πολίτες ως πολιτική αγωγή. Ανάμεσά τους, μια ομάδα γυναικών που δεν έχασαν ούτε μία δικάσιμο, φορώντας κάθε φορά τα ίδια λευκά μπλουζάκια με ένα μαύρο όνομα και έναν κόκκινο αριθμό: το όνομα του παιδιού τους και το επίπεδο PFOA στο αίμα του.
Το μήνυμα στις μπλούζες έγραφε: «Δηλητηριάζετε το παιδί μου».
Αυτές είναι οι Mamme No PFAS, οι «Μαμάδες χωρίς PFAS», ίσως το πιο επιδραστικό οικολογικό κίνημα στην Ευρώπη σήμερα.
Η Giovanna Dal Lago, μέλος τους, έμαθε το 2017 ότι τα παιδιά της είχαν εκατονταπλάσια επίπεδα PFOA στο αίμα από το όριο που θεωρείται ασφαλές διεθνώς. «Μας έλεγαν να μην ανησυχούμε, πως είναι όλα υπό έλεγχο. Μέχρι που είδαμε τα αποτελέσματα των εξετάσεων», λέει.
Οι γυναίκες αυτές άρχισαν να οργανώνονται αυθόρμητα: στα ιατρεία, στις αυλές των σχολείων, στις εκκλησίες. Και σύντομα έγιναν ο φόβος και ο τρόμος των αρχών και της Miteni, καταθέτοντας σε περισσότερες από 130 συνεδριάσεις και δίνοντας διαρκώς δημοσιότητα στην υπόθεση.
Το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι τα στελέχη της Miteni γνώριζαν τη ρύπανση και συνέχισαν εσκεμμένα να ρυπαίνουν, επιβάλλοντας ποινές βαρύτερες από όσες είχαν ζητήσει οι εισαγγελείς (141 αντί 121 έτη) και αποζημιώσεις για όλους τους ενάγοντες.
«Έκλαψα από χαρά αλλά και από πόνο», λέει η Dal Lago. «Γιατί σκέφτηκα: Κοιτάξτε τι έγινε, πόσο σοβαρό ήταν».
Η απόφαση χαρακτηρίστηκε «ιστορική» από τη Greenpeace Ιταλίας και τη Legambiente, ενώ νομικοί επισημαίνουν πως πρόκειται για την πρώτη υπόθεση PFAS στην Ευρώπη που κατέληξε σε ποινές φυλάκισης — κάτι που δεν έχει συμβεί ούτε στις ΗΠΑ.
Στο Βέλγιο, η πόλη Zwijndrecht είναι αντίστοιχα μολυσμένη από εργοστάσιο της 3M. Εκεί, ο Jeroen Van Reeth περιμένει ακόμα να καθαριστεί ο κήπος του. Δεν έχει υπάρξει ποινική καταδίκη, όμως ελπίζει ότι η ιταλική απόφαση θα δημιουργήσει προηγούμενο.
Παρά τα πρώτα έργα απορρύπανσης, το έδαφος στην περιοχή παραμένει μολυσμένο. Οι υπεύθυνες εταιρείες οφείλουν να παρουσιάσουν σχέδιο πλήρους αποκατάστασης έως το τέλος του 2025, αλλά η διαδικασία είναι αργή και εξαιρετικά δαπανηρή: σύμφωνα με έρευνα, η πλήρης απομάκρυνση PFAS από την Ευρώπη θα κόστιζε 2 τρισεκατομμύρια ευρώ σε 20 χρόνια.
«Δεν μας νοιάζει αν πάνε φυλακή. Θέλουμε να καθαρίσουν το έδαφος μαζί μας», λέει η Dal Lago.
Το κίνημα ζητά επίσης πανευρωπαϊκή απαγόρευση της παραγωγής PFAS, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναμένεται να παρουσιάσει πρόταση τον Δεκέμβριο του 2025.
