Εγκρίθηκε σήμερα (20/10) το πρωί η διαπραγματευτική θέση του Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τον νέο κανονισμό που προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου. Ο κανονισμός αποτελεί κεντρικό πυλώνα του σχεδίου REPowerEU, το οποίο στοχεύει να τερματίσει την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία, μετά τη χρήση του φυσικού αερίου ως γεωπολιτικού όπλου και τις επαναλαμβανόμενες διακοπές στην τροφοδοσία, που προκάλεσαν σοβαρές αναταράξεις στην ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά.
Η προτεινόμενη ρύθμιση εισάγει νομικά δεσμευτική, σταδιακή απαγόρευση τόσο για το αέριο αγωγών όσο και για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τη Ρωσία, με πλήρη απαγόρευση από την 1η Ιανουαρίου 2028.
Η συμφωνία του Συμβουλίου διατηρεί αυτή την ημερομηνία, στέλνοντας ισχυρό μήνυμα πολιτικής βούλησης για την ολοκλήρωση της απεξάρτησης. Παράλληλα, συμβάλλει στον στρατηγικό στόχο μιας ανθεκτικής και ενεργειακά ανεξάρτητης ΕΕ, διασφαλίζοντας όμως και την ασφάλεια εφοδιασμού.
«Μια ενεργειακά ανεξάρτητη Ευρώπη είναι μια πιο δυνατή και ασφαλής Ευρώπη», δήλωσε ο Lars Aagaard, υπουργός Κλίματος, Ενέργειας και Υπηρεσιών Δημόσιας Ωφέλειας της Δανίας.
«Παρότι έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην απομάκρυνση του ρωσικού αερίου και πετρελαίου από την Ευρώπη, δεν έχουμε φτάσει ακόμη στο τέλος. Είναι κρίσιμο ότι η δανική Προεδρία εξασφάλισε ευρεία στήριξη από τους υπουργούς Ενέργειας της ΕΕ για τη νομοθεσία που θα απαγορεύσει οριστικά το ρωσικό φυσικό αέριο στην Ένωση», πρόσθεσε.
Στ. Παπασταύρου: Η Νοτιοανατολική Ευρώπη δεν αντέχει άλλο το κόστος της ενεργειακής ανισορροπίας
Ιδιαίτερη ελληνική παρουσία είχε το Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ, που πραγματοποιείται σήμερα στο Λουξεμβούργο, με τη συμμετοχή του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σταύρου Παπασταύρου και του Υφυπουργού Ενέργειας κ. Νίκου Τσάφου.
Στην ατζέντα της συνεδρίασης περιλαμβάνονται η πρόταση Κανονισμού REPowerEU για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία, ο ρόλος του εξηλεκτρισμού στη δίκαιη και ανταγωνιστική ενεργειακή μετάβαση, καθώς και η ενεργειακή ασφάλεια της Ουκρανίας και της Μολδαβίας, στο πλαίσιο της μελλοντικής τους ένταξης στην ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά.
Λαμβάνοντας τον λόγο στο Συμβούλιο, ο κ. Παπασταύρου τάχθηκε υπέρ της πρότασης Κανονισμού για τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου, σημειώνοντας χαρακτηριστικά:
«Πρέπει να σταματήσουμε να χρηματοδοτούμε τον πόλεμο».
Ο Υπουργός τόνισε τη σημασία των τιμών του ρεύματος ως παράγοντα κοινωνικής και οικονομικής σταθερότητας, επισημαίνοντας ότι η ενεργειακή ασφάλεια δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται αποκομμένα από το κόστος για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις:
«Υποστηρίζουμε μία ρεαλιστική και προσεκτικά διαχειριζόμενη μετάβαση, που θα εξασφαλίζει την οικονομική προσιτότητα και την ασφάλεια εφοδιασμού.
Η ενεργειακή ανεξαρτησία πρέπει να συνδέεται με χαμηλές τιμές για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Αν η Ευρώπη δει την απεξάρτηση μόνο ως τεχνικό ή γεωπολιτικό ζήτημα, κινδυνεύουμε να έχουμε αντίστροφα αποτελέσματα. Οι αυξημένες τιμές ενέργειας είναι πρωτίστως κοινωνικό και οικονομικό θέμα, όχι απλώς πολιτικό».
Στη συνέχεια, ο κ. Παπασταύρου κάλεσε τον Επίτροπο Ενέργειας της ΕΕ, Dan Jørgensen, να αναλάβει συγκεκριμένη δράση για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ρεύματος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη:
«Η περιοχή μας επιβαρύνεται δυσανάλογα. Χρειαζόμαστε πράξεις, όχι μόνο συντονισμό και διάλογο. Πράξεις στα πρότυπα όσων έχουν ήδη σχεδιαστεί, όπως η αύξηση των κονδυλίων για υποδομές και η υιοθέτηση των συστάσεων της ειδικής ευρωπαϊκής taskforce και του ACER, ώστε να προχωρήσουμε επιτέλους προς μια ενιαία αγορά ενέργειας στην Ευρώπη».
Επίσης, υπογράμμισε την ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ένωση να αποτρέψει την παράκαμψη του Κανονισμού μέσω τρίτων χωρών:
«Είναι απαραίτητη η αυστηρή τήρηση των κανόνων από όλους. Χαιρετίζουμε τη ρητή πρόβλεψη που αφορά τον αγωγό Turk Stream, η οποία προστατεύει από καταστρατηγήσεις. Αν δεν υπάρξει στενή παρακολούθηση, όλη αυτή η προσπάθεια θα αποδειχθεί κενό εγχείρημα».
Κλείνοντας την παρέμβασή του, ο Υπουργός τόνισε τον κομβικό ρόλο της Ελλάδας στη νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική της Ευρώπης:
«Μαζί με Ρουμανία, Βουλγαρία, Μολδαβία και Ουκρανία, εργαζόμαστε για να αναδημιουργήσουμε τη ροή ενέργειας από τον Νότο προς τον Βορρά, μέσω του Κάθετου Διαδρόμου. Κινητοποιούμε τους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς (TSOs), αλλά αυτή είναι μια συλλογική ευρωπαϊκή προσπάθεια. Χρειαζόμαστε ενωμένη δράση — ιδίως για τις χώρες που επηρεάζονται περισσότερο, τις οποίες στηρίζουμε πλήρως».
Οι κύριες αλλαγές που ενέκρινε το Συμβούλιο
Μεταβατική περίοδος για τα υφιστάμενα συμβόλαια
Το Συμβούλιο επιβεβαίωσε ότι οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου θα απαγορευθούν από την 1η Ιανουαρίου 2026, προβλέποντας ωστόσο μεταβατικό στάδιο για τα ήδη υφιστάμενα συμβόλαια.
Συγκεκριμένα:
- Βραχυπρόθεσμα συμβόλαια, που θα έχουν συναφθεί πριν τις 17 Ιουνίου 2025, μπορούν να ισχύουν έως τις 17 Ιουνίου 2026.
- Μακροπρόθεσμα συμβόλαια μπορούν να συνεχιστούν έως την 1η Ιανουαρίου 2028.
- Τροποποιήσεις στα υπάρχοντα συμβόλαια επιτρέπονται μόνο για λειτουργικούς λόγους και όχι για αύξηση ποσοτήτων, με ειδικές εξαιρέσεις για περιφερειακά κλειστές χώρες που επηρεάζονται από αλλαγές στις ροές προμήθειας.
Τελωνειακές διαδικασίες και καθεστώς αδειοδότησης
Σε σύγκριση με την πρόταση της Επιτροπής, το Συμβούλιο απλοποίησε τις τελωνειακές διαδικασίες, μειώνοντας τις απαιτήσεις τεκμηρίωσης για εισαγωγές μη ρωσικού αερίου.
Για το ρωσικό αέριο, κατά τη μεταβατική περίοδο, απαιτείται πλήρης παροχή στοιχείων (ημερομηνία και διάρκεια συμβολαίου, ποσότητες, τροποποιήσεις κ.λπ.).Επιπλέον, θεσπίζεται σύστημα προέγκρισης για να διασφαλιστεί ότι η απαγόρευση εφαρμόζεται στην πράξη:
- Για ρωσικό αέριο ή μεταβατικές εισαγωγές, οι πληροφορίες πρέπει να υποβάλλονται τουλάχιστον έναν μήνα πριν την είσοδο.
- Για μη ρωσικό αέριο, η απόδειξη πρέπει να κατατίθεται τουλάχιστον πέντε ημέρες πριν την είσοδο.
- Για μικτά φορτία LNG, η τεκμηρίωση πρέπει να αποδεικνύει το ποσοστό ρωσικού και μη ρωσικού αερίου, επιτρέποντας μόνο την εισαγωγή των μη ρωσικών ποσοτήτων.
Για τη μείωση γραφειοκρατίας, τα κράτη-μέλη συμφώνησαν ότι η διαδικασία αυτή δεν θα ισχύει για εισαγωγές από χώρες που πληρούν ορισμένα καθορισμένα κριτήρια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καταρτίσει λίστα εξαιρούμενων χωρών εντός πέντε ημερών από την έναρξη ισχύος του κανονισμού.Εισάγονται επίσης μηχανισμοί παρακολούθησης και ειδοποίησης για να αποτραπεί η παράνομη είσοδος ρωσικού αερίου μέσω διαμετακόμισης.
Εθνικά σχέδια διαφοροποίησης
Κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να υποβάλει εθνικό σχέδιο διαφοροποίησης, που θα περιγράφει μέτρα και προκλήσεις για την αντικατάσταση του ρωσικού αερίου.
Από την υποχρέωση αυτή εξαιρούνται όσα κράτη έχουν ήδη σταματήσει κάθε άμεση ή έμμεση εισαγωγή ρωσικού αερίου.Η ίδια υποχρέωση θα ισχύει και για τις χώρες που εξακολουθούν να εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο, με στόχο τον τερματισμό αυτών των εισαγωγών έως την 1η Ιανουαρίου 2028.
Επιπλέον διατάξεις
Το Συμβούλιο ενίσχυσε τις πρόνοιες ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ εθνικών αρχών, της ACER (EU Agency for the Cooperation of Energy Regulators) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ ζήτησε αναθεώρηση της εφαρμογής του κανονισμού δύο χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του.
Παράλληλα, διευκρινίστηκε η ρήτρα αναστολής, η οποία ορίζει ποιες περιπτώσεις διαταραχής της ασφάλειας εφοδιασμού μπορούν να δικαιολογήσουν προσωρινή άρση της απαγόρευσης ή της προέγκρισης εισαγωγών.
Η Προεδρία του Συμβουλίου θα ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να οριστικοποιηθεί το τελικό κείμενο του κανονισμού, μόλις το Κοινοβούλιο υιοθετήσει τη δική του θέση.
