Φιλοδοξώντας να αλλάξει ριζικά τον ρόλο τους στο αστικό περιβάλλον, η ΓΑΙΑΟΣΕ προωθεί την υλοποίηση ενός σχεδίου αστικού μετασχηματισμού των ιστορικών σιδηροδρομικών σταθμών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης που εισέρχονται πλέον σε μια νέα εποχή. Το πρόγραμμα αξιοποίησης, το οποίο παρουσιάστηκε στο συνέδριο της Prodexpo, στοχεύει έως το 2026 να έχουν ωριμάσει οι διαγωνισμοί για τα μεγάλα σιδηροδρομικά ακίνητα της χώρας, ξεκινώντας από τα δύο σημαντικότερα αστικά κέντρα και επεκτεινόμενο σε Πειραιά, Λάρισα και άλλες πόλεις. Για πρώτη φορά, οι σταθμοί προσεγγίζονται όχι ως τεχνικές εγκαταστάσεις διέλευσης, αλλά ως πλήρεις αστικοί κόμβοι, ικανοί να παράγουν οικονομική δραστηριότητα, να αναβαθμίσουν δημόσιους χώρους και να λειτουργήσουν ως καταλύτες αστικής συνέχειας.
Η συγκυρία θεωρείται ευνοϊκή καθώς αγορά ακινήτων βρίσκεται σε φάση αναβάθμισης, με έντονο ενδιαφέρον ξένων επενδυτών την περίοδο 2022 – 2024 και εκτιμώμενη συνέχιση της τάσης και τα επόμενα χρόνια, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει πίεση για νέες υποδομές, τόσο σε logistics όσο και σε μεικτές χρήσεις μέσα στον αστικό ιστό. Παράλληλα, η ζήτηση για έργα συμβατά με τα διεθνή κριτήρια ESG δημιουργεί ένα νέο περιβάλλον, στο οποίο η ΓΑΙΑΟΣΕ φιλοδοξεί να «κουμπώσει» τη στρατηγική της. Η εταιρεία έχει πλέον πλήρη αποτύπωση της περιουσίας της, που ξεπερνά τα 5.000 ακίνητα και τα 100.000 στρέμματα, μέσα από συστήματα GIS και συνολική καταγραφή. Επιπλέον, έχει κινητοποιήσει τεχνικούς, νομικούς και χρηματοοικονομικούς συμβούλους, ώστε οι επενδύσεις να ωριμάσουν γρήγορα και μεθοδικά. Στο στρατηγικό πλάνο εντάσσονται και περισσότεροι από 100 διατηρητέοι σιδηροδρομικοί σταθμοί σε όλη τη χώρα, που αντιμετωπίζονται ταυτόχρονα ως στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς και ως δυνητικοί τοπικοί πόλοι ανάπτυξης. Όπως υπογραμμίστηκε στο συνέδριο, η αξιοποίησή τους δεν θα ενισχύσει μόνο την τοπική οικονομία, αλλά και την πολιτιστική ταυτότητα περιοχών που σήμερα υποβαθμίζονται δίπλα στις σιδηροδρομικές ράγες.
Πλήρης αποκατάσταση των σταθμών Λαρίσης και Πελοποννήσου
Στην Αθήνα, το μεγαλύτερο και πιο σύνθετο project αφορά την περιοχή γύρω από τον Σταθμό Λαρίσης και τον ιστορικό Σταθμό Πελοποννήσου. Για δεκαετίες οι γραμμές λειτούργησαν ως σκληρό όριο, που έκοβε τον πολεοδομικό ιστό στα δύο, εγκλωβίζοντας μια ολόκληρη ζώνη σε υπολειτουργία. Το master plan προβλέπει την πλήρη αποκατάσταση των δύο ιστορικών κτιρίων, τα οποία θα αποκτήσουν χρήσεις πολιτισμού, εστίασης και υπαίθριων δραστηριοτήτων, καθώς και την κατασκευή ενός νέου κτιρίου – πύλης πάνω από τις γραμμές. Το νέο αυτό κτίριο θα λειτουργήσει ταυτόχρονα ως υπερυψωμένος δημόσιος χώρος και ως ενιαία υποδομή διεθνούς επιπέδου με σταθμιακές λειτουργίες, εμπορικές δραστηριότητες, χώρους στάσης και αναμονής. Η «αστική γέφυρα» που θα δημιουργηθεί στο ύψος των γραμμών φιλοδοξεί να ενώσει όσα για δεκαετίες βρίσκονταν αποκομμένα, να επιτρέψει την ομαλή κίνηση πεζών και επισκεπτών, να αποδώσει πράσινο και νέο δημόσιο χώρο και να μετατρέψει τον σιδηρόδρομο από φράγμα σε σύνδεση. Το σχέδιο συμπληρώνεται με υπόγειο σταθμό στάθμευσης συνδεδεμένο με το Μετρό και νέο ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων. Παρά το εύρος της περιοχής, η δόμηση παραμένει περιορισμένη στα 18.000 τετραγωνικά μέτρα, επιλογή που αποτυπώνει πρόθεση ανθρώπινης κλίμακας και όχι υπερφόρτωσης.
Προορισμός και όχι απλά σημείο διέλευσης ο σταθμός Θεσσαλονίκης
Στη Θεσσαλονίκη η πρόκληση είναι διαφορετική, όμως ο στόχος ίδιος: Ο σταθμός να πάψει να είναι μια υποβαθμισμένη είσοδος της πόλης και να μετατραπεί σε μητροπολιτικό κόμβο. Η ένταξη στο Μετρό δημιουργεί μια μοναδική ευκαιρία για έναν ενιαίο σταυροδρόμι μέσων μεταφοράς. Το σχέδιο προβλέπει την αποκατάσταση του υφιστάμενου κτιρίου του 1961 και την προσθήκη δύο νέων όγκων, με συνολική δόμηση περίπου 55.000 τετραγωνικών. Οι νέες χρήσεις που περιλαμβάνουν εμπόριο, αναψυχή και φιλοξενία, στοχεύουν στο να προσδώσουν στον σταθμό χαρακτήρα προορισμού και όχι απλώς σημείου διέλευσης. Ο σχεδιασμός προβλέπει βιοκλιματικά χαρακτηριστικά, ενεργειακή αυτοτέλεια και υπόγειο σταθμό στάθμευσης σε διασύνδεση με το μετρό, ώστε ο σταθμός να λειτουργήσει ως οργανικό τμήμα του αστικού ιστού.
Παράλληλα, το πρόγραμμα αξιοποίησης περιλαμβάνει τον σταθμό Πειραιά, ο οποίος βρίσκεται ήδη σε διαδικασία διαβούλευσης, με ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον λόγω θέσης, καθώς και δύο μεγάλα εμπορευματικά κέντρα, στη Λάρισα και στον χώρο του πρώην στρατοπέδου Γκόνου. Στο κάδρο βρίσκεται και το Θριάσιο που βρίσκεται στο τελικό στάδιο ωρίμανσης. Πρόκειται για έργα που αναμένεται να συγκροτήσουν ένα νέο εθνικό δίκτυο logistics, συνδεδεμένο με λιμάνια, σιδηρόδρομο και εθνικούς άξονες.
Συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών για τη βιωσιμότητα των έργων
Σε τεχνικό επίπεδο, τα σιδηροδρομικά έργα Αθήνας και Θεσσαλονίκης στηρίζονται σε πολεοδομικές μελέτες που εκπονήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια και σήμερα επικαιροποιούνται, ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του 2025, αλλά και στα νεότερα δεδομένα χρήσεων γης, πληθυσμιακών στοιχείων και κανονισμών. Στόχος είναι τα Προεδρικά Διατάγματα να έχουν εγκριθεί έως το τέλος του 2026, ώστε να υπάρχουν σαφείς όροι δόμησης και πλήρης πολεοδομική ωριμότητα πριν από τις τελικές προκηρύξεις. Για πρώτη φορά, όπως σημείωσαν σύμβουλοι του έργου, υπάρχει εβδομαδιαίος συνεχιζόμενος συντονισμός μεταξύ όλων των εμπλεκομένων, ώστε να μην επαναληφθούν παθογένειες του παρελθόντος.
Η οικονομική διάσταση επίσης είναι σημαντική. Σύμφωνα με τις πρώτες μελέτες, η υπεραξία που μπορούν να δημιουργήσουν τα έργα είναι έως και τριπλάσια του κόστους κατασκευής, ενώ παράλληλα αναμένεται σημαντική συμβολή στο ΑΕΠ, αύξηση φορολογικών εσόδων και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Επιπλέον, η είσοδος ιδιωτικών κεφαλαίων πάνω σε υποδομές που θα έχουν ήδη ωριμάσει από το Δημόσιο θεωρείται κρίσιμη για τη βιωσιμότητα του μοντέλου.
